Dictionary of Welsh Biography

GRUFFUDD FYCHAN Syr (d. 1447), milwr O Froniarth a Threlydan ym mhlwyf Cegidfa, Sir Drefaldwyn. Mab ydoedd i Ruffudd ab Ieuan ap Madog ap Gwenwys o Fawd ferch Griffri ap Rhys Fongam. Olrheiniai teulu Gwenwys eu hachau o Frochwel Ysgithrog. Ymddengys mai ym mhlwyf Cegidfa yn swydd Ystrad Marchell yr oedd prif ganolfannau'r teulu. Bu nifer o'i aelodau yn flaenllaw ym mhlaid Owain Glyndŵr, a Gruffudd ab Ieuan yn un ohonynt. Yn
GRUFFUDD LEIAF (fl. 15fed ganrif), bardd Brodor o sir Ddinbych, mab Gruffudd Fychan ap Gruffudd ap Dafydd Goch, o linach Owain Gwynedd (Peniarth MS 127 (17)). Ceir englyn o'i waith yn Cwrtmawr MS 242B (1) ac NLW MS 6499B (1). Priodolir cywydd i'r dylluan iddo mewn rhai llawysgrifau hefyd, e.e. Cardiff MS. 64 (552), ac Esgair MS. 1 (37); ond rhoir enw Dafydd ap Gwilym, ac aelodau eraill o deulu Gruffudd, sef Rhobert Leiaf a Syr Sion
GRUFFUDD LLWYD ap DAFYDD ab EINION LLYGLIW (fl. c. 1380-1410), bardd ef yn rhai o lysoedd enwocaf ei wlad, ac ymhlith ei gywyddau i uchelwyr ei gyfnod ceir rhai i Owain Glyndŵr, Syr Dafydd Hanmer, Owain ap Maredudd o'r Neuadd Wen, a Hywel a Meurug Llwyd o Nannau. Canodd gywyddau serch, a chywyddau ac awdlau crefyddol; efe hefyd biau'r cywydd i ddanfon yr haul i annerch Morgannwg, a briodolir hefyd i Iolo Goch ac i Dafydd ap Gwilym (gweler Bulletin of the Board of
GRUFFYDD ap LLYWELYN (d. 1244), tywysog gogledd Cymru olaf dros egwyddorion cyfreithlondeb geni a hawl y cyntafanedig, gan gymryd holl diroedd Gruffydd oddi arno a'i garcharu ef ac Owain Goch, ei fab hynaf, yng Nghricieth. Digwyddodd hyn ychydig cyn i Llywelyn farw (Ebrill 1240) neu yn union wedi hynny. Ar 12 Awst 1241 gwnaeth Senena, gwraig Gruffydd, gytundeb â Harri III, a threfnu i ryddhau ei gwr o'r carchar ac adfer ei diroedd iddo. Pan fu raid i
GRUFFYDD ap MADOG (d. 1191) mab Madog ap Maredudd a Susanna, merch Gruffydd ap Cynan, a sylfaenydd prif linach deyrnasol gogledd Powys yn ystod y 13eg ganrif. Pan rannwyd y dalaith yn ddwy adran o ddylanwad ar farwolaeth Madog ap Maredudd yn 1160, yr oedd tiroedd i'r gogledd o'r Rhaeadr yn agored i gael eu rhannu unwaith yn rhagor cydrhwng Gruffydd a'i frodyr; gweler Owain Fychan ac Owen Brogyntyn. Ei gyfran ef oedd Maelor
GRUFFYDD ap RHYS (d. 1201), tywysog Deheubarth y diwedd oedd ei afael ar ei etifeddiaeth. Mewn un ystyr gellir edrych ar ei yrfa fel math o ragarweiniad i'r cwerylon teuluol dinistriol hynny a arweiniodd i gwymp terfynol teulu Dinefwr. Yn 1189 priododd Matilda, merch William de Breos, a'i goroesodd, gyda dau fab ieuanc, Rhys Ieuanc ac Owain, pan fu farw ar 25 Gorffennaf 1201. Claddwyd ef a Matilda yn Ystrad Fflur.
GUTO'R GLYN (fl. ail hanner y 15fed ganrif), bardd oresgynnodd Herbert Ogledd Cymru; erfyn arno drugarhau wrth benaethiaid hael Gwynedd a pheidio â gadael i'r Saeson eu disodli o'u swyddau. 'Dwg Cymru'n un' yw ei gri; 'Dwg Forgannwg a Gwynedd, Gwna'n un o Gonwy i Nedd.' Yr oedd Guto 'n fwy o Gymro na Iorciad yn y bôn, er iddo 'Ddwyn coler gwychder y gard / A nod y Brenin Edward,' chwedl Gutyn Owain. Bu farw ym mynachlog Glyn Egwestl, tua 1493, a'r abad
GUTUN OWAIN, uchelwr Frut y Tywysogion a'r cronicl o hanes yr amserau hyd 1471 a geir yn yr un llawysgrif. Ef hefyd biau'r copi cynharaf o'r Llyfr Arfau yn Gymraeg, ac o'r Gramadeg sy'n cynnwys deddfiadau Dafydd ab Edmwnd ac eisteddfod Caerfyrddin. Gramadeg Gutun Owain a'i ddosbarth ar y cynganeddion a mesurau cerdd dafod a fu'n sylfaen i ramadegau penceirddiaid yr 16eg ganrif. Erys un llyfr achau, o laweroedd o'i waith
GWALCHMAI ap MEILYR (fl. 1130-80), bardd o Fôn, un o'r cynharaf o'r Gogynfeirdd Canodd i Owain Gwynedd (bu. farw 1170) a'i frodyr, ac i Ddafydd a Rhodri ei feibion, a hefyd i Fadog ap Maredudd o Bowys (bu farw 1160). Ei weithiau eraill sydd ar gael yw ei Orhoffedd, ei ' Freuddwyd,' ei ganu i Efa ei wraig, ac, yn ôl Hendreg. MS. a ' Llyfr Coch Hergest,' y canu i Dduw a briodolir yn y Myvyrian Archaiology of Wales i'w fab Meilyr ap Gwalchmai. Yn un o'r awdlau i Owain Gwynedd
GWENLLIAN (d. 1136) Merch Gruffydd ap Cynan ac Angharad, merch Owain ab Edwin. Daeth yn wraig Gruffydd ap Rhys yn fuan wedi 1116; ei mab enwocaf oedd yr Arglwydd Rhys. Pan gychwynnodd y gwrthryfel Cymreig mawr yn 1136 arweiniodd Gwenllian, yn absenoldeb ei gŵr, y cyrch ar amddiffynfa'r Normaniaid yng Nghydweli a chafodd ei lladd wrth ymladd y tu allan i'r dref mewn man a elwir yn Maes Gwenllian hyd heddiw.
GWENWYNWYN (d. 1216), arglwydd Powys Mab Owain Cyfeiliog a Gwenllian ferch Owain Gwynedd. Yn 1195 dilynodd ei dad fel arglwydd Is-Bowys. Pan enillodd Gwenwynwyn arglwyddiaeth ar Arwystli yn 1197 daeth y cwbl bron o'r wlad rhwng Tanad a Hafren, ynghyd â rhannau o ddyffrynnoedd Dyfi a Gŵy, o dan ei awdurdod. O hyn allan, adnabuwyd yr holl diriogaeth hwn o dan yr enw Powys Wenwynwyn (arwynebedd ymron cyfled i Sir Drefaldwyn presennol
GWILYM ap IEUAN HEN (fl. c. 1440-80), bardd nad oes dim o hanes ei fywyd yn aros, er bod llawer o'i farddoniaeth i'w chael mewn llawysgrifau. Yn ei phlith ceir cywyddau i Fair Forwyn (NLW MS 6681B (381)), ac i Bedair Merch y Drindod (NLW MS 1578B (71)); cywyddau serch (Gwysaney MS 25 (201)); NLW MS 5269B (211)), Wynnstay MS. 6 (170)); cywydd i Gruffudd ap Nicolas o Ddinefwr (NLW MS 6511B (194b)), Dafydd ab Ieuan ab Owain o Gaereinion

Search results

73 - 84 of 269 for "Owain"