Dictionary of Welsh Biography

BURTON, RICHARD (1925 - 1984), actor ffilm a llwyfan ffraeth wedi'u hadrodd yn goeth yn ei lais swynol. Nid anghofiodd am ei famwlad, ac efallai mai ef oedd y llysgennad gorau a gafodd Cymru yn yr ugeinfed ganrif. Wedi dweud hynny, roedd ei wladgarwch yn adlewyrchu balchder hiraethus yr alltud. Dyma un o anghysonderau bywyd y mab i löwr a ddaeth yn fyd-enwog fel actor ac fel seren. Efallai mai'r perfformiad gorau a roddodd Richard Jenkins erioed oedd ei
BURTON, URIAH, 'Big Just' (c.1926 - 1986), ymladdwr dyrnau noeth ac actifydd dystysgrifau priodas a marwolaeth, ar ei gofnod amlosgi ac mewn adroddiadau papurau newydd i gyd yn cefnogi 1926 fel blwyddyn ei eni. Nid annichon mai gwall argraffu oedd y dyddiad 1916 yn ei bamffled. Roedd y Burtons yn deulu Romani y gellir ei olrhain i Loegr mor bell yn ôl â'r ail ganrif ar bymtheg. Serch hynny, roedd gan gangen Uriah o'r teulu gysylltiadau cryf â Chymru ac ardaloedd y Gororau. Fel y rhan
BUSH, PERCY FRANK (1879 - 1955), chwaraewr rygbi chanol yr 1930au, a dyfarnwyd iddo Médaille d'Argent de la Reconnaissance Française yn gydnabyddiaeth o'i wasanaeth i gysylltiadau Ffrainc a'r gwledydd Celtaidd. Bu farw yng Nghaerdydd 19 Mai 1955. Chwaer iddo oedd Ethel M. Bush, yr heddychwraig.
BUTLER, yr Arglwyddes ELEANOR CHARLOTTE (1739 - 1829), un o 'Ledis Llangollen' Ganwyd Eleanor Butler ar 11 Mai 1739 yn Cambrai, Ffrainc, merch ifancaf Walter Butler (1703-1783) a'i wraig Eleanor (g. Morres, 1711-1793). Ar farwolaeth ei dad, John Butler o Garryricken, etifeddodd Walter ei ystâd. Yn 1766, etifeddodd ystâd Ormonde hefyd, gan gynnwys Castell Kilkenny, oddi wrth ei gefnder, John Butler o Kilcash a fuasai farw'n ddi-etifedd. Yn y pen draw llwyddodd John, brawd
BUTTON, Syr THOMAS (d. Ebrill 1634), llyngesydd ac anturwr mae'n bosibl mai yn ymyl y fan lle y saif y tŷ presennol a elwir Duffryn yr oedd y cartref. Ni wyddys ymha flwyddyn y ganwyd Thomas Button. Aeth i'r môr c. 1589. Yn 1612-3 yr oedd yn bennaeth ymgyrch a anfonwyd i chwilio beth a ddaethai o Henry Hudson, ac i edrych a oedd yn bosibl myned trwy'r gogledd-orllewin i Asia; llwyddodd Button i archwilio rhan helaeth o Hudson Bay. Pan ddychwelodd cafodd ei
CADOG sant (fl. c. 450), un o wŷr pennaf yr Eglwys Geltaidd yng Nghymru ei ' Vita ' mai ei gampwaith mawr ydoedd sefydlu mynachdy enwog Llancarfan (Nantcarfan yn wreiddiol) ym Mro Morgannwg. Yma daeth yn enwog am ei wybodaeth eang a'i waith fel athro seintiau. Y mae'n bosibl y gall tystiolaeth o wahanol leoedd fod yn sicrach prawf o gylch dylanwad, gweithrediadau, ac addoliad sant neilltuol nag y gall y dystiolaeth ysgrifenedig a gadwyd hyd ein dyddiau ni; y mae'r modd
CADWALADR (d. 664), tywysog Mab Cadwallon ap Cadfan. Pan fu farw tad Cadwaladr yn 633 syrthiodd Gwynedd i ddwylo anturiaethwr, Cadafael ap Cynfedw, a deyrnasodd hyd nes iddo orfod cilio'n ôl mewn gwaradwydd o frwydr Winwedfeld yn 654. Daeth Cadwaladr i'w etifeddiaeth yr adeg hon, ond daeth pla mawr 664 a chollodd ei fywyd. Er mai teyrnasiad di-ddigwyddiad a gafodd, daeth Cadwaladr yn ŵr pwysig yng ngolwg beirdd a barddas
CADWALADR, DAFYDD (1752 - 1834), cynghorwr gyda'r M.C. flaen; dwy o'i ferched oedd Elizabeth Davis, ' Balaclava ', a Bridget (1795? - 1878), a fu'n gweini gyda'r Arglwyddes Llanofer yn Llundain ac yn Llanofer, ac a gladdwyd yng ' Nghapel Ed ' gerllaw Llanofer (Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, Mehefin 1918). Tua 1780 dechreuodd bregethu. Medrai'r Beibl ar dafod-leferydd; dywed ei ferch mai dan wau ('yn gyflym iawn') y gwnâi ei
CAIN (fl. diwedd y 5ed ganrif a dechrau'r 6ed), santes a gwyryf oherwydd hynny rhoddwyd iddi yr enw 'Keynwiri' ('Cain Wyryf'). Ymadawodd â'i bro enedigol, a gwnaeth ei chartref mewn lle a adwaenir heddiw fel Keynsham yng Ngwlad yr Haf; ac yno bu fyw bywyd meudwy. Wedi llawer o flynyddoedd, dychwelodd i Ddeheudir Cymru gan sefydlu mynachlog mewn lle nad oes ddim sicrwydd amdano ond y dywedir mai Llangeinwr yn Sir Forgannwg yw. Dywed y 'fuchedd' mai Cadog Sant a'i
CALLAGHAN, LEONARD JAMES (1912 - 2005), gwleidydd mai ef oedd yr undebwr mwyaf cydwybodol o bawb a fu'n Brif Weinidog. Gwasanaethodd Callaghan yn Weinidog Tramor yn llywodraeth Wilson o 1974 i 1976. Bu'n llwyddiannus yn trin argyfyngau yn Cyprus, Ynys Iâ ar fater y pysgod, a De Affrig, a chadwodd berthynas dda gyda'r Amerig. Pan ymddiswyddodd Wilson yn Ebrill 1976, nid oedd amheuaeth na fyddai Callaghan yn ei ddilyn fel Arweinydd y Blaid Lafur ac
CANNON, MARTHA MARIA HUGHES (1857 - 1932), meddyg a gwleidydd , ildiodd yr Eglwys a chyhoeddodd Wilford Woodruff, y Proffwyd ar y pryd, fod Duw wedi deddfu mai un wraig yn unig oedd i bob Sant o hynny ymlaen. Yn gyfreithiol felly, dylai perthynas Angus a Martha fod wedi dod i ben, ond roedd yn amlwg yn fuan ei bod yn parhau. Ar ôl dychwelyd i Salt Lake City yn 1888, cychwynnodd Martha ar yrfa newydd. Sefydlodd goleg hyfforddi nyrsys, y cyntaf yn Utah. Ond ymhen dim
CARADOG ab IESTYN (fl. 1130), sylfaenydd teulu 'Avene' ym Morgannwg Elai. Ymddengys, felly, i Iestyn, ar ôl marw Caradog, esgyn o ddinodedd a dyfod yn arglwydd Morgannwg ac mai efe ydoedd y tywysog a fwriwyd allan gan y Normaniaid pan ymosodasant ar yr ardal tua'r flwyddyn 1090. Rhaid, fodd bynnag, wrthod derbyn adroddiad manwl y gorchfygu a geir gan David Powell yn ei Historie (1584), gan na cheir tystiolaeth yn unman arall yn ei ategu. Nid oes ond un cyfeiriad

Search results

97 - 108 of 1867 for "Mai"