Dictionary of Welsh Biography

CARADOG FYNACH (d. 1124), meudwy Mai 1200). Nid oedd penaethiaid y Tŷ-gwyn a Llandudoch yn rhyw dueddol iawn i wneuthur dim a wnâi gynorthwyo eu gwrthwynebwr yn yr ymgyrch am sedd Dewi, ac o'r herwydd nid aethpwyd â'r peth gam ymhellach. Y mae eglwys Lawrenny ar y Milford Haven wedi ei chyflwyno i Garadog, ac yr oedd gerllaw Haroldston ffynnon a gysegrasid iddo.
CARADOG o LANCARFAN (fl. 1135), llenor wahanol y bu ei brif weithgarwch. Ar ddiwedd 'buchedd' Gildas mewn llawysgrif o'r 12fed ganrif yng Nghaergrawnt dywed Caratoc o Nancarban (y ffurf gywir - daeth yn Llancarfan dan ddylanwad estronol) ei hunan mewn barddoniaeth Lladin mai efe oedd awdur y bywyd hwn; digwydd yr un cwpled ym 'muchedd' Cadog a geir mewn llawysgrif a ddarganfuwyd' ychydig yn ôl. Naturiol a fyddai disgwyl 'buchedd' Cadog
CARANNOG (fl. 550?), sant a goffeir yn bur gyffredinol. Fe'i cysylltir â Llangrannog yn Sir Aberteifi (lle y dangosir ei ogof, ei sedd, a'i lety), â Carhampton yn Somerset, Grantock yng Nghernyw, Dulane (yn ymyl Kells) yn Iwerddon, Carantec (gerllaw Morlaix) a mannau eraill yn Llydaw. Ymddengys mai yr un mynach-genhadwr a goffeir ynddynt i gyd, gan mai 16 Mai ydyw ei ŵyl mabsant ym mhob un ohonynt. Yn ôl traddodiad yr
CARNES, EDWARD (1772? - 1828), argraffydd a llyfrwerthwr Y mae'n debyg mai tua mis Mehefin 1796 y dechreuodd argraffu; efallai ei fod yn llyfrwerthwr cyn hynny - gweler amlen Y Geirgrawn. Y mae gwaith crefftwr i'w weld yn ei argraffiad ef, 1823, o Blodeu-Gerdd Cymry David Jones. Yn 1828 yr oedd ei swyddfa yn Whitford Street a'i frawd (?), William Carnes, yn rhwymo llyfrau tua'r un adeg yn Well Street. Bu Edward Carnes farw 25 Mai 1828 o dwymyn, yn 58
CARPENTER, KATHLEEN EDITHE (1891 - 1970), ecolegydd relations' a dynnwyd â llaw yn ei thraethawd Ph.D. yn un o'r darluniadau cynharaf o we fwyd dŵr croyw ym Mhrydain. Llwyddodd hefyd i ddangos trwy arbrofion effeithiau gwenwynig halwynau metalaidd ar sili-dons, brithyllod a chrethyll, gan brofi mai achos eu marwolaeth oedd ffurfiant gwaddod coloidaidd o fetal trwm ar eu tegyll a'u lladdai trwy fygu. Ar ddiwedd ei phapur clasurol ar ffawna di-asgwrn-cefn
CARRINGTON, THOMAS (Pencerdd Gwynfryn; 1881 - 1961), cerddor ac argraffydd ) a Doniau Da (1955) sy'n cynnwys nifer o'i donau a'i ganiadau gwreiddiol, yn ogystal â threfniadau ganddo o emyn-donau. Bu farw yn ei gartref yng Nghoedpoeth, 6 Mai 1961. Yn 1963 dadorchuddiwyd llechen i'w goffáu yn eglwys Rehoboth, Coed-poeth.
CARTER, ISAAC (d. 1741), argraffydd a gaiff y clod o sefydlu'r wasg argraffu barhaol gyntaf yng Nghymru Gwreiddiol, 1730, Tarian Cristnogrwydd, 1733. Priododd Carter Ann Lewis yng Nghenarth ar 11 Ionawr 1721; claddwyd ef yn eglwys S. Pedr, Caerfyrddin, ar 4 Mai 1741.
CASNODYN (fl. 1320-1340), bardd waith Riserdyn. Dywed ' Iolo Morganwg ' mai gŵr o Gilfai oedd Casnodyn, ac ymddengys fel petai Hywel Ystorym, gŵr o'i oes ei hun, yn cyfeirio at yr un peth mewn cerdd ddychan iddo, sef: ' Pryf waeth waeth ei faeth o fythau Cilfai ' (Ll. Coch 1342). Canodd Casnodyn i Wenlliant, gwraig y Syr Gruffudd Llwyd a oedd yng ngharchar yn 1322, ac i Ieuan Llwyd ab Ieuan ap Gruffudd o Geredigion (gŵr y priodolir
CASSON, LEWIS (1875 - 1969), actor a chynhyrchydd dramâu ). Yn 1945 dyrchafwyd ef yn farchog, a derbyniodd raddau er anrhydedd gan brifysgolion Glasgow (1954), Cymru (1959) a Rhydychen (1966). Er mai yn 98 Swan Court, Llundain, yr oedd ei gartref, arhosai'r teulu'n achlysurol yn eu tŷ, Bron-y-garth, Porthmadog, cyn ei werthu yn 1949. Bu farw 16 Mai 1969.
CATRIN ferch GRUFFYDD ab IEUAN ap [LLYWELYN?] FYCHAN (fl. 16eg ganrif), bardd Merch, y mae'n debyg, i'r bardd Gruffydd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan. Un gerdd ganddi a gadwyd, sef awdl i Dduw ac i'r byd - yn NLW MS 722B (155). Ymddengys mai chwaer iddi, Ales ferch Gruffydd ab Ieuan, biau'r cywydd a geir yn Cardiff MS. 19 (742), Cwrtmawr MS 14C (72), ac NLW MS 6681B (404).
CATRIN (KATHERYN) o'r BERAIN (Mam Cymru; 1534/5 - 1591) (Thrale, a Piozzi, yn ddiweddarach) yn disgyn o'r briodas gyntaf, a Syr WATKIN WILLIAMS -WYNN, 3ydd barwnig Wynnstay, yn disgyn o'r drydedd. Rhydd Syr John Ballinger (mewn erthygl faith ar ' Cathrin o'r Berain ' yn Y Cymmrodor, xl) bedwar tabl achau, darluniau o'r modd y torrai Catrin ei henw ar ddogfennau (fe welir mai ' Katheryn ' a ddefnyddir fynychaf ganddi), a lluniau'r pedwar darlun ohoni (gyda
CECIL family Alltyrynys, Burghley, Hatfield, o sefydlu ei ach Gymreig; trefnodd i'w gâr Thomas Parry, gwr o Frycheiniog, gael bod yn un o swyddogion ty'r dywysoges Elisabeth yn 1560 - daeth Parry yn brif swyddog ('Comptroller') y dywysoges; rhoes arian i helpu'r ymchwil am gopr yn ynys Môn; cofir hefyd am ei gysylltiad â Morris Clynnog, a ysgrifennodd lythyr Cymraeg ato o Rufain (Mai 1567) yn ei hysbysu fod y frenhines Elisabeth ar fin cael

Search results

109 - 120 of 1867 for "Mai"