Dictionary of Welsh Biography

GRUFFUDD FYCHAN Syr (d. 1447), milwr O Froniarth a Threlydan ym mhlwyf Cegidfa, Sir Drefaldwyn. Mab ydoedd i Ruffudd ab Ieuan ap Madog ap Gwenwys o Fawd ferch Griffri ap Rhys Fongam. Olrheiniai teulu Gwenwys eu hachau o Frochwel Ysgithrog. Ymddengys mai ym mhlwyf Cegidfa yn swydd Ystrad Marchell yr oedd prif ganolfannau'r teulu. Bu nifer o'i aelodau yn flaenllaw ym mhlaid Owain Glyndŵr, a Gruffudd ab Ieuan yn un ohonynt. Yn
GRUFFUDD GRYG (fl. ail hanner y 14eg ganrif), bardd marwnad Rhys ap Tudur. Troer at yr ymryson â Dafydd ap Gwilym am nodau amseryddol. Yn gyntaf oll, rhaid pwysleisio mai cellwair yw'r dilorni a phardduo. Pentyrra'r beirdd gabl ffiaidd ar famau ei gilydd, gan ddychanu mewn iaith gyfoethog o eirfa'r cwterydd. Yn lle moli yn null penceirddiaid, y gamp yw dangos eu medr fel bawgeiniaid. Ymunwyd yn yr 'hwyl' gan Iolo Goch, Ithel Ddu, Tudur Goch, ac eraill
GRUFFUDD HIRAETHOG (d. 1564), bardd ac achyddwr 139ii, Peniarth MS 139iii, Peniarth MS 176. Dengys y rhain ei fod yn gwybod achau teuluoedd Cymru benbaladr. Ond arbenigrwydd pennaf Gruffudd Hiraethog yw mai arno ef o'r holl feirdd traddodiadol y gwelir amlycaf ddylanwad y Dadeni Dysg. Yr oedd ganddo flas at bethau heblaw hel achau a chanu mawl yn y dull traddodiadol. Ysgrifennodd eiriadur Cymraeg, gyda dyfyniadau o weithiau'r beirdd i egluro'r
GRUFFUDD LLWYD ab IFAN (fl. c. 1564), bardd Nid oes dim o'i hanes ar gael, ond ymddengys oddi wrth un o'i gywyddau mai gŵr o sir Fôn ydoedd. Ceir peth o'i waith mewn llawysgrifau, ac yn ei blith gywyddau i'r Doctor Elis Prys o Blas Iolyn (NLW MS 1247D (22)), Ieuan ap Sion ap Maredudd o Fryncyr (NLW MS 5282B (49), a Tudur ap Rhobert o Ferain (NLW MS 6495D (118b, 120 - yn llaw'r bardd, y mae'n debyg)). Heblaw'r canu moliant a marwnad, cadwyd
GRUFFYDD ap GWENWYNWYN (d. 1286 neu 1287), arglwydd Powys Uchaf bod yn alltud am yr ail waith hefyd (1257). Yr oedd yn amlwg mai yn erbyn ei ewyllys - a cholli ohono hefyd diroedd Cyfeiliog a oedd yn gorwedd ar ochr ogleddol yr afon Dyfi - y cytunodd, yn 1263, i drosglwyddo ei wrogaeth i Llywelyn a chydweithredu â chynllun hwnnw i sefydlu tywysogaeth ffiwdalaidd Gymreig. Parhaodd y trefniant hwn, a gadarnhawyd yng Nghytundeb Trefaldwyn (1267), hyd 1274, blwyddyn
GRUFFYDD ap IEUAN ap LLYWELYN FYCHAN (c. 1485 - 1553), bardd ac uchelwr ap Howel), a Syr Roger Salusbury, Llewenni, yn yr 'eisteddfod' a gynhaliwyd er mwyn 'graddio' ac 'urddo' beirdd, etc. Am hanes y llawysgrif o Bum Llyfr Moses a welodd yr esgob Richard Davies yn nhŷ 'hen ewythr' iddo (William Salesbury sydd yn dywedyd mai Gruffydd ap Ieuan oedd yr 'hen ewythr') gweler y llyfr gan D. R. Thomas y cyfeirir ato (fel rheol) o dan y teitl byr - Davies and Salesbury
GRUFFYDD ap LLYWELYN (d. 1244), tywysog gogledd Cymru fod yn llidio oblegid mai hanner-brawd, David II, mab Joan, a edrychid arno i fod yn unig olynydd i Llywelyn. Yng Nghymru 'r Canol Oesoedd, gallai mab cydnabyddedig, serch ei fod yn anghyfreithlon yn ôl y safonau arferol, obeithio herio un arall a bod yn weddol sicr y câi gymorth y cyhoedd yn hynny. Nid oedd ym mwriad Llywelyn, fodd bynnag, nacâu rhoddi iddo awdurdod yn rhyw ran o'r wlad os profai y
GRUFFYDD ap MADOG (d. 1191) a Ial (Brwmffild a Ial); at hyn ychwanegodd yntau Nanheudwy yn ddiweddarach, ac, ar farw Owen Fychan yn 1187, diroedd Cynllaith a Mochnant isaf. Ar wahân i Benllyn ac Edeirnion yr oedd felly wedi aduno gogledd Powys, er mai ei fab hynaf, Madog, a roes ei enw i'r adran hon o'r wlad a alwyd bellach yn Powys Fadog. Priododd ei gyfnither, Angharad, merch Owain Gwynedd, a bu iddo ddau fab - Madog ac
GRUFFYDD ap RHYS (c. 1090 - 1137), tywysog Deheubarth Rhys i delerau â Harri a rhoddwyd iddo dir yng nghymwd Caeo. Oddigerth am gyfnod byr yn 1127 pryd y bu'n alltud yn Iwerddon am yr eiltro, ymddengys i Gruffydd dreulio bywyd tawel yn y Deheubarth hyd ar ôl marw Harri. Yno, y mae'n ddiau, y ganed Maredudd a Rhys, ei feibion o Gwenllian, merch Gruffydd ap Cynan; y mae'n debyg mai meibion o uniad cynharach oedd Anarawd a Chadell. Cymerth ran flaenllaw yn
GRUFFYDD, ROBERT GERAINT (1928 - 2015), ysgolhaig Cymraeg a'r gramadegydd ansad hwnnw o'r ddeunawfed ganrif, William Owen Pughe, ond er mor sylfaenol y gwahaniaeth crebwyll ysgolheigaidd rhwng Geraint Gruffydd ac yntau, eto mewn rhyw ffordd ddirgel bron, ymglywai Geraint â galwad ymchwil ac ysgolheictod yn Egryn a mawrygai mai yno y bu dechrau'r daith. Ymhen ychydig flynyddoedd symudodd y teulu i fferm ymchwil arbrofol Pwllpeiran, Cwm Ystwyth, yng ngogledd
GRUFFYDD, WILLIAM JOHN (1881 - 1954), ysgolhaig, bardd, beirniad a golygydd damcaniaeth John Rhys mai o'r cwpled elegeiog Lladin y tarddodd yr englyn unodl union (yn groes i farn J. Morris-Jones yn Cerdd Dafod). Yn 1931 ymddangosodd Y Flodeugerdd Gymraeg, sef detholiad o gerddi rhydd o'r cyfnod rhwng yr 17eg ganrif a'r 20fed ganrif. Y mae'r rhagymadrodd yn ddiddorol am ei fod yn egluro cryn lawer ar syniad y golygydd am hanfod barddoniaeth. Cyhoeddwyd dwy ddarlith ganddo ar ffurf
GRYFFYTH, JASPER (d. 1614), clerigwr warden ysbyty Rhuthyn, caplan yr archesgob Bancroft, casglwr llawysgrifau Ni wyddys ddim manylion am ddechrau ei yrfa nac am ei gwrs addysg. Ymddengys mai brodor o Gegidfa, ger y Trallwng, ydoedd; yr oedd ganddo eiddo yno, a gadawodd arian i dlodion y plwyf hwnnw i'w rhannu gan ei frawd Robert. Yr oedd yn ŵr o ddysg ac ysgrifennai ei enw mewn llythrennau Hebraeg yn ei lawysgrifau. Daeth o dan nawdd Gabriel Goodman, deon Westminster, sefydlydd ysbyty Crist, Rhuthyn, a

Search results

541 - 552 of 1867 for "Mai"