Dictionary of Welsh Biography

MAELGWN ap RHYS (fl. 1294), gwrthryfelwr mab Rhys Fychan, arglwydd olaf Genau'r Glyn yng ngogledd sir Aberteifi, a disgynnydd Maelgwn ap Rhys ap Gruffydd. Yn 1294, pan dorrodd gwrthryfel (o dan arweiniad Madog ap Llywelyn yng Ngogledd Cymru a Morgan ap Rhys ym Morgannwg) yn erbyn llywodraeth estron, fe'i gwnaeth Maelgwn ei hun yn arweinydd y gwrthryfelwyr yn Sir Aberteifi. Yn ystod yr ymgyrch yng ngorllewin Cymru bu gwarchae caled
MAREDUDD ab OWAIN ab EDWIN (d. 1072), brenin Deheubarth â thiroedd yn Lloegr; yn 1070 y bu hyn. Ddwy flynedd wedi hynny lladdwyd ef gan gyd-dywysog wrth ymladd ar lannau afon Rhymni. Gadawodd un mab, Gruffudd, a fu'n byw'n alltud ar diroedd Seisnig ei dad hyd nes y lladdwyd ef wrth iddo geisio adennill ei dreftadaeth oddi ar law Rhys ap Tewdwr.
MAREDUDD ap GRUFFUDD ap RHYS (1130 neu 1131 - 1155), tywysog Deheubarth Mab hynaf Gruffydd ap Rhys a Gwenllian, merch Gruffudd ap Cynan. Chwe mlwydd oed oedd pan fu ei dad farw. Daeth i amlygrwydd pan oedd yn 16 oed wrth gynorthwyo ei hanner-brawd, Cadell, i ymlid y Normaniaid o Geredigion ac wrth amddiffyn caer Caerfyrddin a gymerasid ychydig yn gynt. Yn 1151 chwaraeodd ran flaenllaw yn y gorchwyl o ymlid gwyr Gwynedd yn ôl y tu hwnt i afon Ddyfi; yn yr un flwyddyn
MAREDUDD ap RHYS - see MEREDYDD ap RHYS
MAREDUDD ap RHYS GRYG (d. 1271), tywysog Deheubarth mab iau Rhys Gryg. Ar y cyntaf, yng ngogledd-ddwyrain Ystrad Tywi (gan gynnwys castell Llanymddyfri) y gorweddai ei gyfran ef o diroedd yr arglwydd Rhys; yn ddiweddarach ychwanegwyd yn fawr at ei diroedd, a daethant i gynnwys y wlad o gylch castell Dryslwyn. Oherwydd y gydymgeisiaeth rhyngddo a'i frawd, Rhys Mechyll, ac, yn ddiweddarach, rhyngddo a mab hwnnw, sef Rhys Fychan o Ddinefwr, cafodd ei
MARSHAL family, ieirll Penfro tirfeddiannwr yn Lloegr, Iwerddon, a Normandi yn ogystal ag ym Mhenfro a Gwent. O hyn allan bu ef, a'i feibion ar ei ôl, â dylanwad enfawr ganddynt ar gwrs hanes politicaidd a milwrol Cymru a'r gororau. Yn ystod rhyfel Rhys ap Gruffydd yn erbyn Normaniaid Deheudir Cymru yn 1192, efe oedd un o arweinwyr yr ymgyrch a ryddhaodd gastell Abertawe ac achub Gŵyr rhag y Cymry; cododd arian hefyd ar gyfer yr ymladd
MATHEW family Chastell-y-mynach, y Iorcaid. O Syr David a'i wraig, Gwenllian Herbert, disgynnodd llinachau Llandaf a Radyr, dwy linach y bu cyd-briodi mynych yn eu hanes. Datblygodd dylanwad y llinach yn fawr wedi brwydr maes Bosworth o dan nawdd a swcr Syr Rhys ap Thomas, a briododd Janet Mathew, eithr yr oedd ei ddylanwad yn lleihau ar ôl marw (1557) Syr GEORGE MATHEW Radyr, aelod seneddol a siryf. Dynion eraill o bwys ym mywyd
MATTAN, MAHMOOD HUSSEIN (1923 - 1952), morwr a dioddefwr anghyfiawnder amddiffyn Mattan wybod fod tystiolaeth Cover wedi newid, ac ni ddatgelwyd datganiadau'r holl dystion, a'r ffaith fod pedwar ohonynt wedi methu adnabod Mattan mewn rhes adnabod. Roedd nifer o lygad-dystion eraill hefyd wedi methu adnabod Mattan ac ni ddatgelwyd yr wybodaeth hollbwysig hon gan Heddlu Dinas Caerdydd. Wrth grynhoi achos yr amddiffyniad, ceisiodd bargyfreithiwr Mattan Mr Rhys-Roberts esbonio
MEREDUDD ap RHYS (fl. 1450-85), uchelwr, offeiriad, a bardd Ei enw ef yn sicr yw hwnnw a geir yn llyfrau achau Robert Vaughan o'r Hengwrt ac Edward ap Roger o Riwabon - Meredudd ap Rhys a briododd Angharad ferch Madog ap Robert o Gristionydd ym mhlwyf Rhiwabon. Olrheinir ei ach i Rys Sais a Thudur Trefor. Mewn llawysgrifau eraill cysylltir ei hendaid Madog Llwyd â'r Plas yn Nanheudwy ', cyndadau llawer o deuluoedd bonheddig yn y Maelorau a'r Mars
MERRICK, RHYS - see MEURUG, RHYS
MEURUG, RHYS (d. 1586-7), yswain, achwr, a hanesydd iddo ysgrifennu'r adran hon tua 1584-5, a chynnwys fanylion am yr afonydd a'r nentydd, am hen dai'r uchelwyr, ac am y plwyfydd a'r tiroedd. Er bod Rhys Meurug yn defnyddio rhai hen ddogfennau sydd wedi diflannu wrth ysgrifennu'r ddwy ran gyntaf, eto y disgrifiad o'r sir fel yr oedd yn ei ddyddiau ef a bair fod ei waith o ddiddordeb i ni heddiw. Ef, yn ddiamau, yw'r pwysicaf o hen haneswyr Morgannwg
MORGAN, arweinydd gwrthryfelwyr Morgannwg cronicl cyfoes enwir Morgan yn Rhys ap Morgan; awgryma hyn ryw gymaint o gymysgu rhyngddo â Rhys, mab iau Morgan Fychan ap Morgan Gam. Ymostyngodd Morgan i'r brenin ym mis Gorffennaf 1295 a derbyniodd y pardwn brenhinol. Yr oedd ei ferch, Angharad, yn gynfam i deulu presennol Morganiaid Tredegar. Gweler Morgan ap Hywel am Faredudd.

Search results

253 - 264 of 486 for "Rhys"