Dictionary of Welsh Biography

MORGAN ap CARADOG ap IESTYN (d. c. 1208), arglwydd barwniaeth Gymreig Afan Wallia (neu Nedd-Afan) yn arglwyddiaeth ('honour') Morgannwg mab Caradog a Gwladus, ferch Gruffydd ap Rhys ap Tewdwr. Gwas anfodlon a fu ef erioed i arglwyddi Normanaidd Morgannwg ac yr oedd yn glos ei gyswllt â pholisi ei gefnder, yr arglwydd Rhys; ef, y mae'n debygol, oedd arweinydd y gwrthryfel ym Morgannwg yn 1183 (?). Bu'n briod ddwywaith - (1), â Gwenllian, merch Ifor Bach, a (2) â Gwerfil, ferch Idnerth ap Cadwgan. Bu iddo bedwar mab o leiaf; y
MORGAN ap HYWEL (fl. 1210-48), arglwydd Cymreig arglwyddiaeth Gwynllwg neu Gaerlleon-ar-Wysg ' mawr 1173, cipiasant Gaerlleon a chestyll eraill yng Ngwent; a serch iddynt golli eu gafael ar y cestyll erbyn 1175, bu eu cyfeillgarwch â'r arglwydd Rhys yn gymaint amddiffyn iddynt nes i'r brenin ddychwelyd Caerlleon iddynt; yn 1184-5 yr oedd Hywel yn un o'r chwe gŵr a ddaliai gestyll ym Morgannwg a Gwent yn enw'r brenin. Tua 1210 y dilynwyd Hywel gan ei fab MORGAN ap HYWEL. Fel y gwelir yn yr
MORGAN FYCHAN (d. 1288), arglwydd barwniaeth Gymreig Afan Wallia (neu Nedd-Afan) yn arglwyddiaeth ('honour') Morgannwg); , Thomas de Avene. Rywbryd ar ôl 1350 daeth Afan i feddiant y pen-arglwydd, oherwydd, y mae'n debygol, cyfnewid tiroedd a wnaethpwyd gan Jane, merch ac aeres Thomas, a gwraig William Blount. Sylwer, serch hynny, mai Rhys, mab iau Madog (Morgan ?) Fychan, a etifeddodd diroedd ei dad ym Maglan, oedd cyndad llawer o deuluoedd pur adnabyddus Morgannwg - teulu Mackworth a theulu Williams, Aberpergwm, yn eu
MORGAN HEN ab OWEN (d. 975), brenin Morgannwg ŵyr Hywel ap Rhys, sylfaenydd llinach newydd yng ngorllewin Morgannwg tua diwedd y 9fed ganrif. Yr oedd Morgan, a ddilynodd ei dad Owain c. 930, yn agos ei gyswllt â pholisi cyfeillgarwch â'r frenhiniaeth Sacsonaidd, a ddilynwyd gan Hywel Dda, a pharhaodd ar delerau da â'r Saeson am ychydig flynyddoedd o leiaf wedi marw Hywel. Yn ei ddyddiau ef yr oedd Morgannwg yn cynnwys Gwent unwaith yn rhagor
MORGAN, DAVID JENKINS (1884 - 1949), athro a swyddog amaeth Ganwyd ym Mlaendewi, Llanddewibrefi, Ceredigion, 23 Medi 1884, yn ail blentyn a mab hynaf Rhys Morgan, gweinidog eglwys Bethesda (MC), yn y pentre, a Mary ei wraig (ganwyd Jenkins). Ar ddydd olaf Awst 1887 derbyniwyd ef i'r ysgol fwrdd leol, chwe diwrnod ar ôl ei chwaer a oedd 14 mis yn hŷn nag ef, a bu yno hyd 14 Mai 1897. Agorwyd ysgol sir Tregaron yn neuadd y dre dridiau'n ddiweddarach. Yr
MORGAN, DEWI (Dewi Teifi; 1877 - 1971), bardd a newyddiadurwr Aberystwyth. Daeth yn y man yn olygydd Cymraeg y papur hwnnw ac yn is-olygydd Baner ac Amserau Cymru dan Prosser Rhys. Bu yn y swyddi hyn am dros hanner canrif, hyd ei ymddeoliad yn 1964. Cyfrannodd gannoedd o erthyglau ac ysgrifau coffa mewn Cymraeg naturiol a chyhyrog, nid yn unig i'r papurau hyn ond hefyd i gylchgronau fel Y Goleuad, Y Drysorfa a Heddiw. Addysgu ei hun fu hanes Dewi. Hanai o deulu
MORGAN, JOHN (d. 1504), esgob Mab Morgan ap Siancyn, o deulu Morgan, o Fachen a Thredegar, sir Fynwy. Addysgwyd ef yn Rhydychen a dyfod yn ddoethur yn y cyfreithiau. Rhoddir y cyfenw Yong arno weithiau er mwyn gwahaniaethu rhyngddo a brawd iddo o'r enw John. Disgrifir ef fel un o gynghorwyr Syr Rhys ap Thomas, ac ymddengys iddo ef a'i frawd Trahaiarn Morgan o Gydweli, twrnai cyffredinol Rhisiart III, ddarbwyllo Syr Rhys i
MORGAN, JOHN JENKYN (Glanberach; 1875 - 1961), hanesydd lleol a thraethodwr wasg gyfnodol Gymraeg. Casglodd lyfrgell helaeth o ddefnyddiau yn ymwneud â dyffryn Aman a'r cylch, a bu'n flaenllaw gyda phob mudiad diwylliannol yn yr ardal. Ef oedd ysgrifennydd Eisteddfodau'r Plant yn ystod gweinidogaeth Rhys J. Huws yng nghapel Bryn Seion, Glanaman - eglwys y bu ganddo ran flaenllaw yn ei sefydlu. Bu hefyd yn llyfrgellydd ac ysgrifennydd darllenfa'r glowyr yng Nghwmaman
MORGAN, JOHN RHYS (Lleurwg; 1822 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, darlithydd, bardd, a llenor
MORGAN, REES (1764 - 1847), pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd Methodistaidd. Bu farw 6 Ebrill 1847, a chladdwyd ym mynwent Talyllychau. Ni ddylid ei gymysgu ef â Rhys Morgan, Glancledan-fawr, Llanwrtyd, a fu'n gynghorwr gyda'r Methodistiaid ym mlynyddoedd cyntaf y diwygiad.
MORGAN, RHYS (c. 1700 - c. 1775), bardd aelodau yn 1734, y naill yn henuriad a'r llall yn ddiacon. Ond fel bardd yr enillodd ei le yn hanes Morgannwg. Diau ei hyfforddi yn y gelfyddyd farddol gan rai o ddisgyblion Edward Dafydd o Fargam, ond y gŵr a gafodd fwyaf o ddylanwad arno, yn ôl pob tebyg, ydoedd Dafydd Lewys o Lanllawddog, ficer Llangatwg o 1718 hyd 1727, gŵr a adwaenai 'Iaco ab Dewi' a Moses Williams. Felly y daeth Rhys Morgan i
MORGAN, THOMAS (Afanwyson; 1850 - 1939), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, hanesydd, a llenor , yn arbennig ei gasgliadau o enwau lleoedd a bywgraffiadau, megis Cofiant y Parch. Nathaniel Thomas, Caerdydd, 1900; The Place-Names of Wales, 1887, 1912; Glamorganshire Place-Names, 1901; Enwogion Cymreig, 1700-1900, 1907; Cofiant y Parch. J. Rhys Morgan, D.D. (Lleurwg), 1908 (gyda D. B. Richards); Y Gwir Anrhydeddus D. Lloyd George, A.S., 1910; a The Life and Work of the Rev. Thomas Thomas, D.D

Search results

265 - 276 of 486 for "Rhys"