Dictionary of Welsh Biography

ELIDIR SAIS (fl. niwedd y 12fed ganrif a hanner cyntaf y 13eg.), bardd Canodd englynion marwnad i Rodri ab Owain Gwynedd (bu farw 1195) ac i Ednyfed Fychan. Nid Sais mohono, oblegid dywed Gwilym Ddu (The Myvyrian Archaiology of Wales, 277B) fod Elidir yn 'ŵr o ddoethion Môn, mynwes eigion,' a rhydd ei waith gyda chynnyrch prifeirdd eraill yn 'iawn ganon,' neu'n safon i feirdd. Canu crefyddol yw'r rhan fwyaf o'i gynnyrch, ac fe'i ceir yng nghasgliad y Dr. Henry Lewis
ELLIS, LEWIS (1761 - 1823), cerddor ac offerynnwr Ganwyd yn Llansadwrn, sir Fôn. Efe oedd arweinydd y canu yn eglwys Biwmares, a chwaraeai ef a'i feibion wahanol offerynnau yng ngwasanaeth yr eglwys. Tua 1787 adeiladodd organ yn ei dŷ ei hun ym Mhentŵr, Henblas, yr organ gyntaf i'w hadeiladu ym Môn. Yn 1796 symudodd yr organ o'i dŷ a'i hadeiladu yn eglwys Biwmares. Ceir y cofnod hwn yn llyfr cyfrifon corfforaeth Biwmares - 'Year ended Michaelmas
ELLIS, THOMAS (1711/12 - 1792), clerigwr weithgar, llym a Phiwritanaidd braidd; cefnogai ysgolion Griffith Jones yn selog, a gwelir llawer llythyr ganddo yn y Welch Piety, gan gynnwys condemniad pendant o lyfr John Evans, Eglwys Cymyn; gellid meddwl ei fod yn fath o arolygydd ar ysgolion cylchynnol Môn, ac yr oedd yn un o'r hanner dwsin o glerigwyr yng Nghymru a benodwyd gan Griffith Jones i dderbyn cyfraniadau at y mudiad. Ymboenai'n fawr i
ELLIS-GRIFFITH, ELLIS JONES (1860 - 1926), bargyfreithiwr a gwleidydd hwnnw i Dy'r Arglwyddi fel arglwydd Pontypridd. Yn yr un flwyddyn penodwyd ef yn is-ysgrifennydd y Swyddfa Gartref, a bu iddo ran amlwg mewn llywio Mesur Datgysylltiad trwy Dy'r Cyffredin. Ymddiswyddodd yn 1915. Gwnaed ef yn aelod o'r Cyfrin Gyngor yn 1914 ac yn farwnig yn 1918. Wedi colli sedd Môn dewiswyd ef yn ymgeisydd Rhyddfrydol drachefn, ond ymddiswyddodd yn 1921. Yn 1922 bu'n ymgeisydd, yn un
EVANS, CHRISTMAS (1766 - 1838), gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac un o bregethwyr enwocaf Cymru 'allwedd y lefel.' Ar ddydd Nadolig 1791 marchogai o Lyn i Fôn, a Chatrin wrth ei sgil, i gymryd gofal Bedyddwyr Môn yn eu pencadlys yn Ebenezer, Llangefni, a byw yn y Ty Capel - ty a chapel y Cildwrn. Fel 'Esgob Môn' yr hoffai synio amdano ei hun; gadawodd ei ôl ar hanes Bedyddwyr Môn, rhoes ruddin yn hunanymwybod yr enwad yn yr ynys, a'i fynych deithio rhwng De a Gogledd yn bachu Môn wrth Fedyddwyr
EVANS, DAVID (1740 - 1790) Dolau, gweinidog y Bedyddwyr fedyddio trwy drochiad ym Môn. Bu farw 14 Hydref 1790 yn 50 oed.. Mab iddo oedd David Evans (1773 - 1828).
EVANS, DAVID ALLAN PRICE (1927 - 2019), ffarmacogenetegydd meddygol Ewropeaidd. Ymhyfrydai yn ei Gymreictod a darllenai gylchgronau Cymraeg yn rheolaidd. Prynodd dyddyn Pen yr Allt, Llangristiolus, Môn ym 1963 a theithiai yn gyson ar y penwythnosau i ofalu am anghenion ffermio. Dan ei gynllunio gofalus, cynyddodd y tyddyn hyd at dros hanner can erw, a byddai ei rieni yn cael cryn bleser ar eu hymweliadau cyson â'r lle. Nid rhyfedd iddo fabwysiadu'r enw 'Dafydd o
EVANS, GRIFFITH IFOR (1889 - 1966), llawfeddyg ac arloeswr y Weinidogaeth Iacháu yng Nghymru afiechydon gwenerol. Apwyntiwyd ef yn llawfeddyg i Ysbyty Môn ac Arfon, ond ymddeolodd o'r swydd honno ymhen ychydig flynyddoedd. Aflwyddiannus fu ei gais i fynd yn ôl ar y staff fel ffisigwr. Yn ystod y cyfnod hwn bu'n weithgar mewn llawer cyfeiriad ar wahân i'w bractis. Yr oedd yn gantwr da, yn flaenor yng nghapel Engedi (MC) ac yn bregethwr lleyg. Yn 1942-43 ef oedd llywydd Cangen Gogledd Cymru o'r
EVANS, LEWIS (1720 - 1792), un o gynghorwyr cyntaf y Methodistiaid Calfinaidd yn y Gogledd yn y Gogledd. Carcharwyd ef yn Nolgellau yn 1745 am gynghori yn y Bala - mae'r helynt hwn yn ddiddorol am i Harris fynd â'r achos o flaen y ' King's Bench ' yn Llundain (argraffwyd dyfyniadau o'r dogfennau yn Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, Tachwedd 1921); bu'n rhaid i'r ustusiaid ollwng Lewis Evans yn rhydd. Teithiodd yn ddygn yn y Gogledd, hyd yn oed ym Môn ac Arfon, a
EVANS, OWEN (1829 - 1920), gweinidog Annibynnol ac awdur Ganwyd 19 Tachwedd 1829 yn Penybontfawr, Sir Drefaldwyn. Hanai o deulu crefyddol iawn - yr oedd yn gâr i Ann Griffiths o ochr ei fam. Bu'n dilyn crefft ffatrïwr yn ifanc. Daeth yn aelod crefyddol yn Llanfyllin pan oedd yn 16 oed. Bu yn yr ysgol gyda ' Ieuan Gwynedd ' am ysbaid ac yn cadw ysgol yn yr un man yn ddiweddarach. Dechreuodd bregethu yn Llanfyllin, a bu'n gweinidogaethu yn Berea, Môn
EVANS, WILLIAM CHARLES (1911 - 1988), cemegydd a bywydegydd . Yn unigryw, cafodd ei ethol yn Gymrawd o'r Gymdeithas Frenhinol er iddo dreulio'r rhan helaethaf o'i yrfa wyddonol yng Nghymru ac o fewn 10 milltir i'w gartref enedigol. Bu farw ar ei fferm, Cae Ocyn, yn Llangaffo, Môn, 24 Gorffennaf 1998.
EVANS, WILLIAM EILIR (Eilir; 1852 - 1910), clerigwr a bardd Ganwyd 26 Ebrill 1852 yn y Garreg Lwyd, Cenarth, Sir Gaerfyrddin. Annibynnwr ydoedd, ac aeth fel myfyriwr i Goleg Presbyteraidd Caerfyrddin. Troes at Eglwys Loegr yng Nghymru, a mynd yn 1878 i Goleg Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan. Daliodd rai bywiolaethau, ond ni fu ryw lawer o lun arno fel offeiriad. Bu'n gurad yn Llanfaelog (Môn), Devizes, ac Aberdâr. Bu hefyd yn ysgolfeistr, am ychydig yn

Search results

61 - 72 of 403 for "Môn"