Dictionary of Welsh Biography

RHUN ap MAELGWN GWYNEDD (fl. 550) Dilynodd ei dad, Maelgwn Gwynedd, yn rheolwr gogledd-orllewin Cymru. Os gellir credu'r hanes a geir yn fersiwn Gwynedd ('Venedotian code') cyfreithiau Hywel Dda, un amgylchiad hanesyddol yn unig sydd i'w gysylltu â Rhun. Pan ddychwelodd Clydno Eiddin a Rhydderch Hael i'r 'Gogledd' ar ôl diffeithio Arfon i ddial am farw Elidyr dywedir i Rhun ad-dalu trwy arwain byddin cyn belled ag afon Forth. Nid
RHYS ap GRUFFYDD (Yr Arglwydd Rhys), (1132 - 1197), arglwydd Deheubarth , oblegid o hyn ymlaen fe'i disgrifir yn y croniclau bod amser fel ' Yr Arglwydd Rhys ' - gweler Owain Gwynedd a Madog ap Maredudd. Am y saith mlynedd nesaf y mae gwrthryfeloedd a chytundebau ysbeidiol y cyfnod yma yn dyst i'w anesmwythyd a'i uchelgais ofer, ond cafodd ei gyfle yng ngwrthryfel mawr 1164-5. Yr oedd Harri ar y pryd yn brysur yn ei wlad ei hun, a chymerth Rhys Geredigion ac Emlyn i'w
RHYS AP TEWDWR (d. 1093), brenin Deheubarth (1078-1093) cystadleuwyr dynastig er mwyn hyrwyddo ei hawliau ei hun. Mae Brut y Tywysogyon yn dyddio dechrau ei deyrnasiad tua 1078 heb nodi ffiniau ei diriogaeth. Enillodd Rhys fuddugoliaeth bwysig iawn yn 1081 ym mrwydr Mynydd Carn lle ymgynghreiriodd ag arglwydd Gwynedd Gruffudd ap Cynan a oedd wedi cynnull llu o hurfilwyr o Iwerddon. Dywed y cofnod cwta yn nhestun cynharaf yr Annales Cambriae (tua 1100) i Rys a
ROBERTS, ABSALOM (1780? - 1864), bardd a chasglwr penillion telyn Eurgrawn Wesleyaidd, a cheir llawer o englynion anerchiadol ganddo mewn llyfrau a gyhoeddid yn Llanrwst (e.e. Gwaith Eos Gwynedd).
ROBERTS, EDWARD (1816 - 1887), gweinidog Annibynnol farwolaeth Evan Jones ('Ieuan Gwynedd') yn 1852, penodwyd ef yn olygydd Yr Adolygydd. Enillodd y wobr o £100 am draethawd yn Saesneg ar Syr Robert Peel. Bu farw 12 Mawrth 1887.
ROBERTS, EDWARD (Iorwerth Glan Aled; 1819 - 1867), bardd a llenor gweinidogaethu yn Lerpwl ac yn Rhymni, sir Fynwy, ac ar ôl hynny'n cadw siop yn y Rhyl. Ysgrifennai'n fynych i gyfnodolion a newyddiaduron, a chyhoeddodd amryw lyfrau (llyfrynnau, gan mwyaf), megis: Dyddanion, neu Hanesion Difyrus a Buddiol, 1838; Y Weithred o Fedyddio, 1849; Cerdd Allwyn, er Coffadwriaeth am E. Jones, 'Ieuan Gwynedd,' 1853; Palestina, 1851; Y Llenor Diwylliedig, sef Llawlyfr yr Ysgrifenydd
ROBERTS, GWILYM OWEN (1909 - 1987), awdur, darlithydd, gweinidog a seicolegydd mewn seicoleg glinigol yng Ngholeg Lewis and Clark yn Mhortland, Oregon ym 1947. Fe'i gwnaethpwyd yn Athro yn ystod ei gyfnod yn yr Unol Daleithiau. Dychwelodd i Gymru am resymau teuluol ym 1953, gyda'i wraig Mary. Ganwyd eu hunig blentyn, Marilee (yr actores Mari Gwilym), ychydig fisoedd yn ddiweddarach. Ymgartrefodd ym Mhontllyfni, Gwynedd, a bu'n byw yno am weddill ei oes. Bu'n dysgu oedolion ar
ROBERTS, JOHN HENRY (Pencerdd Gwynedd; 1848 - 1924), cerddor
ROBERTS, LEWIS (1596 - 1640), masnachwr ac economydd Y mae ei deulu (J. E. Griffith, Pedigrees, 96) yn enghraifft ddiddorol o ymwthiad y Cymry i fwrdeisdrefi Seisnig Gwynedd. Clywir gyntaf am y teulu ym mherson Gruffydd Llwyd (a fu farw 1375), a breswyliai yn nhreftaeog Penhwnllys yng nghwmwd Dindaethwy, h.y. ar diroedd hil Ednyfed Fychan - ond erbyn 1413 yr oedd y tiroedd hyn ym meddiant Gwilym Gruffydd o'r Penrhyn (gweler yr ysgrif ar y teulu
ROBERTS, THOMAS (Scorpion; 1816 - 1887), gweinidog gyda'r Annibynwyr arno ac amddiffynnwyd ef, os yr un, yn fwy chwyrn, gan ei hen gyd-fyfyriwr, 'Ieuan Gwynedd.' Fel eraill o arweinwyr Annibyniaeth yn ei gyfnod, yr oedd 'Scorpion' yn 'political dissenter' hefyd. Bu'n amlwg yn y frwydr yn Llanuwchllyn yn erbyn y dreth Eglwys. Yn 1856 symudodd i Drelawnyd (Newmarket) yn Sir y Fflint, ac yn 1858 i Lanrwst. Ymddeolodd yn 1881 a bu farw 12 Mehefin 1887, a chladdwyd ef ym
ROBERTS, WILLIAM MORGAN (1853 - 1923), cerddor Ganwyd Hydref 1853 yng Nghwm Rhiwaith ger Llangynog, Sir Drefaldwyn, mab Robert a Margaret Roberts. Hanoedd o deulu cerddorol; ysgrifennodd ei daid werslyfr ar gerddoriaeth, a pherthynai ei dad i seindorf bres. Bu'r teulu'n byw yng Nghorwen ac wedi hynny yn Wrecsam, ac ymroddodd yntau i ddysgu cerddoriaeth. Cafodd wersi gan David Jenkins a ' Pencerdd Gwynedd ' (J. H. Roberts), a dysgodd ganu'r
ROWLAND(S), WILLIAM (1887 - 1979), ysgolfeistr ac awdur o sylfaenwyr Cyngor Gwlad Sir Gaernarfon yn niwedd y 1930au hefyd, ac ar ôl blynyddoedd o wasanaeth i'r sefydliad hwnnw (bu'n ysgrifennydd cyffredinol mygedol am gyfnod gyda Bob Owen, Croesor, yn drefnydd), gwnaed ef yn un o lywyddion anrhydeddus y Cyngor Gwlad Gwynedd newydd yn 1974. Gwasanaethodd fel aelod o bwyllgor addysg sir Gaernarfon yn ystod 1946-74 a chafodd Archifdy'r Sir ei gefnogaeth

Search results

181 - 192 of 233 for "Gwynedd"