Dictionary of Welsh Biography

GRUFFYDD ap RHYS (c. 1090 - 1137), tywysog Deheubarth personau o awdurdod yn y wlad nad oedd eto'n teimlo y dylid gwrthsefyll teyrnasiad y Normaniaid. Ymhlith y personau hyn yr oedd Gruffydd ap Cynan, a oedd yn barod i drosglwyddo ei gâr ieuanc i Harri I pan geisiodd hwnnw, sef Gruffydd ap Rhys, loches yng Ngwynedd. Yr oedd y safiad gwrthwynebol a gyrhaeddodd ei uchafbwynt yn y gwrthryfel yn 1116 yn rhwym o fethu yn ei amcan. Serch hynny daeth Gruffydd ap
GRUFFYDD LLWYD Syr (d. 1335), arwr traddodiadol gwrthryfel tybiedig Cymreig yn 1322 Gorffennaf 1335. Ei fab Ieuan oedd ei aer. Yn ôl yr achau Cymreig bu iddo hefyd, o'i briodas â Gwenllian, merch Cynan ap Maredudd, saith o ferched.
GRYFFYTH, JASPER (d. 1614), clerigwr warden ysbyty Rhuthyn, caplan yr archesgob Bancroft, casglwr llawysgrifau Caerfyrddin, Llyfr Gwyn Rhydderch, Peniarth MS 44 a Peniarth MS 53, Brut Dingestow (NLW MS 5266B), Buchedd Gruffudd ap Cynan (Peniarth MS 17), a dwy lawysgrif o gyfraith Hywel yn yr Amgueddfa Brydeinig (Harleian MS. 4353, a Cotton. Cleopatra B. v). Ysgrifennodd Llanstephan MS 120, a rhannau o Peniarth MS 316 a B.M. Cotton. Vesp. A. vi.
GWALCHMAI ap MEILYR (fl. 1130-80), bardd o Fôn, un o'r cynharaf o'r Gogynfeirdd ceir tystiolaeth mai mab oedd Gwalchmai i Feilyr, pencerdd Gruffudd ap Cynan (The Myvyrian Archaiology of Wales, 144B 16-17 - 'Arddwyrews fy nhad [e]i fraisg frenhindad'). Profir i Walchmai ddechrau canu cyn 1132 gan y ddau gyfeiriad ganddo at ei foliant i Gadwallawn fab Gruffudd ap Cynan a fu farw'r flwyddyn honno. Yn un o'r awdlau i Owain Gwynedd ceir cyfeiriadau at ymgyrchfeydd y tywysog hwnnw yn
GWENLLIAN (d. 1136) Merch Gruffydd ap Cynan ac Angharad, merch Owain ab Edwin. Daeth yn wraig Gruffydd ap Rhys yn fuan wedi 1116; ei mab enwocaf oedd yr Arglwydd Rhys. Pan gychwynnodd y gwrthryfel Cymreig mawr yn 1136 arweiniodd Gwenllian, yn absenoldeb ei gŵr, y cyrch ar amddiffynfa'r Normaniaid yng Nghydweli a chafodd ei lladd wrth ymladd y tu allan i'r dref mewn man a elwir yn Maes Gwenllian hyd heddiw.
HARRY, JOSEPH (1863 - 1950), athro a gweinidog (A) ddewisodd Cwmni Foyle i'w gyhoeddi yn 1929). Cafodd y wobr am gyfieithu tair telyneg o'r Almaeneg i'r Gymraeg yn Eisteddfod Genedlaethol Pont-y-pŵl yn 1924, a rhoes Cynan ganmoliaeth i'w delynegion yn Eisteddfod Genedlaethol Dolgellau yn 1949. Treuliodd y blynyddoedd rhwng 1940 ac 1949 yn Llandrindod ond erbyn 1950 yr oedd yn ôl yn Llundain. Bu farw ar wyliau yn Westcliffe-on-Sea, 23 Mehefin 1950, a
HOPKINS, BENJAMIN THOMAS (1897 - 1981), ffermwr a bardd dosbarth allanol i oedolion mewn athroniaeth, amaethyddiaeth a llenyddiaeth Gymraeg yn yr ysgol leol. Daeth i adnabod dau gyfaill a rannai ei ddiddordeb mewn barddoniaeth, Prosser Rhys (1901-1945) a Jenkin Morgan Edwards (1903-1978). Daeth y tri yn bennaf ffrindiau, i seiadu gyda'i gilydd, trin eu gwaith a chystadlu, a darllen i'w gilydd weithiau Cynan a R. Williams-Parry. Cafodd ei alw i'r fyddin yn
HUGHES, DAVID ROWLAND (Myfyr Eifion; 1874 - 1953), ysgrifennydd yr Eisteddfod Genedlaethol arloeswyr a sylfaenwyr Cymdeithas Hanes Sir Gaernarfon yn 1925 ac un sir Ddinbych yn 1950. Ond ei brif gyfraniad i Gymru oedd fel ysgrifennydd Cymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1935-36, a chyd-ysgrifennydd gyda Chynan (Cynan Evans Jones) wedi uno'r gymdeithas â Gorsedd y Beirdd yn 1937, hyd 1947. Ei waith di-ildio ef a sicrhaodd barhad yr Eisteddfod trwy gydol dyddiau anodd y rhyfel. Ef hefyd a
HYWEL ab OWAIN GWYNEDD (d. 1170), milwr a bardd Cadwaladr i'w safle. Ofer oedd cais Hywel a'i hanner-brawd Cynan yn 1145 i gymryd castell Aberteifi, a arosasai yn nwylo'r Normaniaid. Yn 1146 ymunodd Hywel a Chadell o Ddeheubarth yn erbyn Normaniaid gorllewin Cymru; cymerasant gestyll Caerfyrddin, Llansteffan, a chastell Gwis (Wiston). Yn 1147 gyrrwyd Cadwaladr allan o Feirionnydd gan Hywel a Chynan. Pan drosglwyddodd Cadwaladr ogledd Ceredigion i'w fab
HYWEL ap RHODRI MOLWYNOG (d. 825), brenin Gwynedd Gor-ŵyr Cadwaladr Fendigaid a'r brenin olaf ym Môn o linach Cunedda. Trosglwyddwyd gwaed Cunedda, ar farw Hywel, i linell frenhinol newydd trwy ei nith, Ethyllt (nain Rhodri Mawr), merch ei frawd Cynan (bu farw 816), gŵr y bu Hywel yn cydymgeisio ag ef yn hir am yr oruchafiaeth ym Môn.
IAGO ab IDWAL ap MEURIG (d. 1039), brenin Gwynedd gor-wyr i Idwal Foel. Wedi i dreiswyr yn olynol gipio'r awdurdod yng Ngwynedd rhwng 986 a 1033 - gweler Maredudd ab Owain, Llywelyn ap Seisyll, Rhydderch ap Iestyn - adferwyd yr hen linach ym mherson Iago. Teyrnasiad byr o chwe mlynedd a gafodd cyn ei lofruddio ac i Gruffydd ap Llywelyn ap Seisyll gymryd ei le. Mab iddo oedd Cynan, tad Gruffydd ap Cynan, y tywysog a lwyddodd o'r diwedd i ail
IEUAN ap BEDO GWYN (fl. c. 1530-90?), bardd a pherchennog stad Llysyn (Llanerfyl, Sir Drefaldwyn) cyn i deulu Herbert ei phrynu; disgynnydd un o ganghennau ieuaf teulu'r Neuadd Wen (stad gyfagos), a disgynnydd felly i Faredudd, brawd Gruffudd ap Cynan. Nid erys ond ychydig o'i waith; yn ei blith ceir cywydd a gyfansoddwyd yn 1538 i Ddafydd ab Ieuan Llwyd o Nantmynach.

Search results

25 - 36 of 60 for "Cynan"