Dictionary of Welsh Biography

CAIN (fl. diwedd y 5ed ganrif a dechrau'r 6ed), santes a gwyryf oherwydd hynny rhoddwyd iddi yr enw 'Keynwiri' ('Cain Wyryf'). Ymadawodd â'i bro enedigol, a gwnaeth ei chartref mewn lle a adwaenir heddiw fel Keynsham yng Ngwlad yr Haf; ac yno bu fyw bywyd meudwy. Wedi llawer o flynyddoedd, dychwelodd i Ddeheudir Cymru gan sefydlu mynachlog mewn lle nad oes ddim sicrwydd amdano ond y dywedir mai Llangeinwr yn Sir Forgannwg yw. Dywed y 'fuchedd' mai Cadog Sant a'i
CATRIN ferch GRUFFUDD ap HYWEL (fl. c. 1555), bardd O Landdeiniolen (h.y. Llanddeiniolfab neu Landdanielfab) ym Môn. Cadwyd ei gwaith yn B.M. Add. MSS. 14892, 14906, 14994, ac NLW MS 695E, NLW MS 1553A, NLW MS 1559B, NLW MS 2602B, NLW MS 6209E; y mae'n cynnwys awdl foliant i Grist (neu, yn ôl rhai llawysgrifau, awdl merch glaf er coffa Crist a'i ddioddefaint, neu awdl gyffes pechadures) a phedwar englyn i haf oer 1555.
CAYO-EVANS, WILLIAM EDWARD JULIAN (1937 - 1995), actifydd gwleidyddol fonedd Millfield yng Ngwlad yr Haf, lle y daeth o dan ddylanwad ei Feistr Tŷ, Yanick Helkzman o Wlad Pwyl, cyn-filwr a chenedlaetholwr pybyr a oedd wedi ymladd yn erbyn yr Almaenwyr a'r Rwsiaid. Hwnnw, yn anad neb, wnaeth ei droi yn elyn digyfaddawd i'r sefydliad Prydeinig. Yn 1955, yn ddeunaw oed, fe'i consgriptiwyd i wasanaethu gyda Chyffinwyr De Cymru a bu'n rhan o'r brwydro yn erbyn herwfilwyr
CHARLES, THOMAS (Charles o'r Bala; 1755 - 1814) ; graddiodd yno yn B.A. Urddwyd ef yn ddiacon yn Rhydychen ym Mehefin 1778. Gwnaeth Charles lu o gyfeillion yn Rhydychen; i'r blaid efengylaidd y perthynent i gyd. Yn 1777 bu ar ymweliad â John Newton yn Olney. Pan adawodd Rydychen treuliodd ddarn mawr o'r haf yn ymweld â'i gyfaill Simon Lloyd yn y Bala. Oddi yno aeth i Langeitho i glywed Daniel Rowland yn pregethu. Ar ei ffordd yn ôl i Loegr traddododd ei
CHARLES, WILLIAM JOHN (1931 - 2004), pêl-droediwr nag edmygu'r tair gôl a sgoriodd yn erbyn Gogledd Iwerddon yn Belfast ym mis Ebrill 1955. Mawr oedd y disgwyl, felly, pan gyrhaeddodd Cymru, am y tro cyntaf yn ei hanes, rowndiau terfynol Cwpan y Byd yn Sweden yn haf 1958. Gosodwyd Cymru yn yr un grŵp â Hwngari, Mecsico a Sweden, talcen go galed i wlad fach fel Cymru. Nid oedd fawr neb yn disgwyl i'r tîm fynd ymhellach ond, tan arweiniaid y rheolwr
CHURCHEY, WALTER (1747 - 1805), prydydd a thwrnai Aelod o deulu o Wlad yr Haf a gartrefodd yn Aberhonddu 'n gynnar yn y 17eg ganrif ac a fu'n flaenllaw yn y dref; ganwyd 7 Tachwedd 1747. Yr oedd yn un o gefnogwyr cynnar Wesleaeth (Saesneg) Aberhonddu, a daeth yn gyfaill personol i John Wesley, a ohebai ag ef. Gwelir rhestr o'i weithiau yn yr ysgrif arno yn y D.N.B. Bu farw yn y Gelli, 3 Rhagfyr 1805. Ei briod oedd Mary Bevan o'r Cleiro; cafodd
COKE, THOMAS (1747 - 1814), gweinidog Wesleaidd Ganwyd 9 Medi 1747, mab Bartholomew Coke, apothecari, Aberhonddu. Addysgwyd ef yng Ngholeg Crist, Aberhonddu, a Choleg Iesu, Rhydychen; graddiodd yn B.A. yn 1768 a D.C.L. yn 1775. Ordeiniwyd ef yn ddiacon yn 1770 ac yn offeiriad yn 1772; bu'n gurad yn Road ac wedyn yn South Petherton, Gwlad yr Haf, ond symudwyd ef gan y rheithor yn 1777 oherwydd ei dueddiadau Methodistaidd. Ymunodd â'r
CONSTANTINE, GEORGE (c. 1500 - 1560?), clerigwr . Yn ddiweddarach ar deyrnasiad Mari, beth bynnag, cymerwyd ei swydd a'i fywoliaethau oddiarno. Yn haf 1559 apwyntiodd Elisabeth ef yn un o'r ymwelyddion dros y gylchdaith orllewinol o esgobaethau, ac yn Nhachwedd 1559 gwnaethpwyd ef yn archddiacon Aberhonddu. Gan i'w olynydd gael ei sefydlu yn yr ofalaeth hon ar 3 Chwefror 1561 ymddengys i Constantine farw yn hwyr yn 1560 neu'n gynnar yn 1561. Bu'n
COOK, ARTHUR JAMES (1883 - 1931), glowr a swyddog Undeb y Glowyr Ganwyd 22 Tachwedd 1883 yn Wookey, Gwlad yr Haf, mab Thomas Cook, milwr, a maged ef yn ystod ei flynyddoedd cynnar mewn awyrgylch milwrol. Wedi gorffen ysgol aeth i weithio fel gwas fferm. Pan oedd yn 17 oed dechreuodd bregethu gyda'r Bedyddwyr; yn 19 oed aeth i weithio i lofa Lewis Merthyr, Trehafod, ac oblegid tyfiant ei syniadau Sosialaidd gadawodd yr enwad. Bu'n efrydydd yn y Coleg Llafur yn
CRAWSHAY, GEOFFREY CARTLAND HUGH (1892 - 1954), milwr a noddwr cymdeithasol lywyddiaeth dros glwb rygbi y Cymry yn Llundain o 1924 ymlaen. Ei ddiddordeb nesaf oedd gwleidyddiaeth, ysgolion haf y Rhyddfrydwyr, Cynghrair y Cenhedloedd, ac aml gyrch aflwyddiannus fel ymgeisydd Rhyddfrydol dros etholaethau seneddol de Cymru. Ar ôl 1930 troes oddi wrth wleidyddiaeth weithredol at waith cymdeithasol. Arweiniasai diweithdra cynyddol yn ne Cymru, drwy fentrau lleol, i dwf cyflym
CYNGAR (fl. 6ed ganrif), sant Gŵyr efrydwyr bucheddau'r saint heddiw am ddwy fersiwn o 'fuchedd' Cyngar Sant. Darganfuwyd gopi anghyflawn o'r hynaf o'r ddwy, sef fersiwn a gyfansoddwyd mwy na thebyg yn y 12fed ganrif, yn Wells yng Ngwlad yr Haf yn ddiweddar. Ychwanegwyd y fersiwn arall, sydd yn llawnach ond yn ddiweddarach o ran amser, at argraffiad printiedig 1516 o ' Vitae SS. ' John o Teignmouth. Dywedir i Gyngar Sant
DAFYDD ab OWAIN GWYNEDD (d. 1203) hanner-chwaer i'r brenin), yn wraig. Caniatâwyd ei gais - ond nid gyda llawer o frwdfrydedd - a phriodwyd y ddau yn haf 1174, treuliau'r briodasferch yn cael eu talu o goffrau arian y brenin. Dyna uchafbwynt gyrfa Dafydd. Yn 1175 fe ddaeth newid. Ymosodwyd arno gan Rodri, a oedd wedi dianc o'r carchar y taflasai Dafydd ef iddo, ac fe'i herlidiwyd dros afon Conwy i ran ddwyreiniol Gwynedd lle y gallai

Search results

13 - 24 of 241 for "Haf"