Dictionary of Welsh Biography

DAFYDD ab OWAIN GWYNEDD (d. 1203) ymsefydlu yn awr yn y Berfeddwlad, gyda chastell hardd ganddo (Rhuddlan) a edmygid gan Gerallt Gymro a fu'n aros noson yno, pan oedd gyda'r archesgob Baldwin, yng ngwanwyn 1188. Yn 1194 cafodd ail ddyrnod gan ffawd. Cafodd ei boeni am beth amser gan ei nai ieuanc egnïol, Llywelyn ab Iorwerth, a ymrwymodd â'i gefndyr, meibion Cynan ab Owain Gwynedd, ac a orchfygodd Ddafydd yn llwyr, gyda'u cymorth, mewn
DAFYDD ap GWILYM (fl. 1340-1370), bardd , fel gwr a gosbwyd gan Dduw am ymosod ar eiddo Gerallt Gymro. Yr oedd wyr i hwnnw o'r un enw ag yntau, gorhendaid y bardd, yn gwnstabl Cemais yn 1241. Yn 1244 cynorthwyodd y Saeson i ymosod ar Faredudd ab Owain o Geredigion, ac yn dâl am hynny cafodd dir yn y wlad honno, ac erbyn 1252 yr oedd yn feili dros y brenin yn yr ardal o gwmpas Llanbadarn Fawr. Yn 1260 yr oedd yn gwnstabl Aberteifi. Ceir enw
DAFYDD NANMOR (fl. 15fed ganrif), bardd o 'orchestion,' neu gwestiynau anodd, a charai gynganeddu seryddiaeth, serddewiniaeth, ac arwyddion tywydd; a gwneud campau ar fesurau cerdd dafod, a gramadeg. Dyfynna bedair llinell o fesur Lladin ar Wyl Bawl Abostol, a thry hwy'n bedwar englyn. Diddorol yw'r darganfyddiad o'i enw yn ei law ei hun ar lawysgrif Ladin o Gerallt Gymro, sydd yn awr yn y Llyfrgell Genedlaethol (NLW MS 3024C); gweler
DAVIES, GLYNNE GERALLT (1916 - 1968), gweinidog (A) a bardd
DEWI SANT, sefydlydd ac abad-esgob cyntaf Tyddewi a nawddsant Cymru traddodiadau na cheir ym Muchedd Rhygyfarch. Seiliwyd Buchedd Ddewi gan Gerallt Gymro (Opera, iii, 377-404) ar waith Rhygyfarch; felly hefyd ei Fuchedd gan John o Tynemouth (c. 1290 - 1350). Cyfieithiad a chyfaddasiad o waith Rhygyfarch yw'r Fuchedd Gymraeg hefyd; ceir y copi cynharaf yn 'Llyfr Ancr Llanddewi-frefi' (1346). Canwyd cywyddau i Ddewi gan lawer bardd, e.e. Iolo Goch, Ieuan Rhydderch ap Ieuan
FITZ ALAN family, arglwyddi Croesoswallt, Clun, ac Arundel fab - a oedd o'r un enw ag ef - yn lletya Gerallt Gymro a'r archesgob Baldwin yng nghastell Croesoswallt yn 1188. Oddeutu 1200, oherwydd ei briodas ag Isabel, merch ac etifeddes Elias de Say, daeth tiroedd Clun i'w feddiant; ac yn y flwyddyn 1202 bu'n cynorthwyo Gerallt Gymro yn ei ymdrech am esgobaeth Tyddewi. Ymosododd y brenin John ar dref Croesoswallt yn 1216, a llosgodd hi am fod JOHN FITZ ALAN
FITZGERALD, DAVID (d. 1176), esgob Tyddewi, 1148-76 Mab i Gerald de Windsor a Nest, ferch Rhys ap Tewdwr, ac ewythr i Gerallt Gymro. Clywir gyntaf amdano fel archddiacon Ceredigion a chanon Tyddewi. Ar ôl marw'r esgob Bernard bu anghydfod rhwng y canonwyr Cymreig ar y naill law a'r rhai Seisnig a Ffrengig ar y llaw arall, y naill rai o blaid cael esgob o Gymro a'r lleill yn erbyn hynny. Cafwyd cyfaddawd drwy ethol David, gan ei fod o linach
FITZGERALD, MAURICE (d. 1176), un o goncwerwyr Iwerddon mab Gerallt o Windsor, prif ganlynwr Arnulf Montgomery a cheidwad castell Penfro (1093-wedi 1116), o'i wraig Nest, merch Rhys ap Tewdwr. Bu dau o feibion Gerallt a Nest, Maurice a William, y naill yn arglwydd Llansteffan a'r llall yn arglwydd Emlyn, yn amlwg fel arweinwyr Saeson a Normaniaid Gorllewin Cymru yn erbyn gwrthryfel mawr tywysogion Cymru yn 1136. Yn 1146 yr oeddynt yn flaenllaw yn yr
GERALLT GYMRO - see GIRALDUS CAMBRENSIS
GIRALDUS CAMBRENSIS (1146? - 1223), archddiacon Brycheiniog a llenor Lladin chaws yn esgobaeth Tyddewi. Oherwydd gwrthdrawiad â Jordan, archddiacon Brycheiniog, cafodd Gerallt y swydd iddo ef ei ei hun ac fe'i daliodd nes iddo ymneilltuo o fywyd cyhoeddus. Wedi marw David Fitzgerald yn 1176 Gerallt oedd y ffefryn gan yr Eglwys i lanw'r swydd, ond gwrthododd Harri II gydnabod enwebiad y canonwyr a'u gorfodi i ethol Peter de Leia, prior Wenlock. Yn ei siom troes Gerallt at ei
GRUFFUDD AP LLYWELYN (d. 1064), brenin Gwynedd 1039-1064 a phenarglwydd ar y Cymry oll thiwnig wedi eu gwneud o fantell y diweddar frenin iddo gan Tangwystl, gwraig siambrlen Gruffudd. Ond roedd atgofion eraill yn llai caredig. Yn fuan ar ôl marwolaeth Gruffudd, cyhuddwyd ef gan awdur vita Edward y Cyffeswr o gynllwynio rhyfel yn ddi-baid. Gelwir Gruffudd yn deyrn a ormesai Gymru yn Taith trwy Gymru Gerallt Gymro o ddiwedd y ddeuddegfed ganrif, barn a ategir gan Walter Map a honnodd y
GWYNFARDD BRYCHEINIOG, un o'r Gogynfeirdd Ni chadwyd dim o'i waith oddieithr dwy gerdd, sef ' Canu y Dewi ' ac ' Awdyl yr Arglwydd Rys ': gweler Hendregadredd MS., 197-207. Awgryma ei enw mai gwr o Frycheiniog ydoedd; yn ei ' Canu y Dewi,' cyfeiria at 'blwyf llann dewi lle a volwyf' ac fe all ei fod yn cyfeirio at un o lannau Dewi ym Mrycheiniog. Wrth ystyried ei gerdd i Ddewi Sant, dylid cofio fod Gerallt Gymro wedi ei ethol yn

Search results

13 - 24 of 43 for "Gerallt"