Dictionary of Welsh Biography

EVANS, WILLIAM JOHN (1866 - 1947), cerddor Ganwyd 29 Tachwedd 1866 yn Aberdâr. Dygwyd ef i fyny yn yr un alwedigaeth â'i dad, Rhys Evans a chydag ef yn y fasnach. Cafodd bob mantais i feithrin a datblygu'r dalent gerddorol yn ei gartref, a llwyr ymroddodd yntau i wasanaethu cerddoriaeth. Penodwyd ef yn organydd capel Siloa, a gelwid am ei wasanaeth yn y deheudir i roddi perfformiadau ar yr organ. Gwasanaethodd fel beirniad mewn amryw
FITZ WARIN family, arglwyddi Whittington, Alderbury, Alveston, Hawise, ferch John Lestrange. Bu Fulk farw yn 1315 a'i weddw ar 11 Mai 1336. Bu un WILLIAM FITZ WARIN, a oedd efallai o deulu arglwyddi Whittington, yn flaenllaw yn helyntion Cymreig y flwyddyn 1277; bu'n dyst i gytundeb rhwng Pain de Chaworth a Rhys ap Maredudd, ac yr oedd yn bresennol hefyd adeg cwymp Gruffydd a Chynan, meibion Maredudd ap Owain, Llywelyn eu nai, a Rhys ap Rhys Fychan. Yn y 15fed
FITZGERALD, DAVID (d. 1176), esgob Tyddewi, 1148-76 Mab i Gerald de Windsor a Nest, ferch Rhys ap Tewdwr, ac ewythr i Gerallt Gymro. Clywir gyntaf amdano fel archddiacon Ceredigion a chanon Tyddewi. Ar ôl marw'r esgob Bernard bu anghydfod rhwng y canonwyr Cymreig ar y naill law a'r rhai Seisnig a Ffrengig ar y llaw arall, y naill rai o blaid cael esgob o Gymro a'r lleill yn erbyn hynny. Cafwyd cyfaddawd drwy ethol David, gan ei fod o linach
FITZGERALD, MAURICE (d. 1176), un o goncwerwyr Iwerddon mab Gerallt o Windsor, prif ganlynwr Arnulf Montgomery a cheidwad castell Penfro (1093-wedi 1116), o'i wraig Nest, merch Rhys ap Tewdwr. Bu dau o feibion Gerallt a Nest, Maurice a William, y naill yn arglwydd Llansteffan a'r llall yn arglwydd Emlyn, yn amlwg fel arweinwyr Saeson a Normaniaid Gorllewin Cymru yn erbyn gwrthryfel mawr tywysogion Cymru yn 1136. Yn 1146 yr oeddynt yn flaenllaw yn yr
FITZOSBERN, WILLIAM (d. 1071), iarll Henffordd, arglwydd Breteuil yn Normandy Mercia yn 1067 a pharhau yn y cyswllt hwnnw nes i wŷr Mercia ymostwng yn derfynol yn 1070. Gorchfygodd Fitzosbern Faredudd a Rhys ab Owain, Deheubarth, a Chadwgan ap Meurig, Morgannwg (c. 1070), adeiladodd gestyll yn Wigmore, Clifford, Ewias Harold, Trefynwy, a Chepstow, a gorchfygodd Gwent. Ystyrid yn Lloegr ei fod yn ŵr gerwin, eithr yr oedd yn gymodlawn yn ei ymwneud â Chymry Gwent, gan adael i
FITZSTEPHEN, ROBERT (d. c. 1183), un o goncwerwyr Iwerddon mab Stephen, cwnstabl castell Aberteifi yn 1136, a Nest, merch Rhys ap Tewdwr. Yr oedd yn berchen ar diroedd yng Nghemais a dilynodd ei dad fel cwnstabl Aberteifi. Pan ymosododd Harri II ar deyrnas Owain Gwynedd yng Ngogledd Cymru yn 1157, aeth Robert â llynges i'w gynorthwyo. Fe'i clwyfwyd yn ddrwg yn yr ymladd, ond dihangodd i'r llongau gerllaw. Ymddengys iddo amddiffyn castell Aberteifi dros
FOSTER, IDRIS LLEWELYN (1911 - 1984), Ysgolhaig Cymraeg a Cheltaidd ymdeimlo â dyled drom iddo, yn bersonol yn ogystal ag academaidd. Gymaint oedd ei ymroddiad i addysgu fel yr esgeulusai braidd ei ymchwil a'i gyhoeddi ei hunan, er i bopeth a gyhoeddodd arddangos dysg eang a barn sicr: gweler, er enghraifft, ei Ddarlith Rhŷs The Book of the Anchorite (1950), ei bennod ar Gymru gynnar yn y gyfrol Culture and Environment a gydolygodd â Leslie Alcock (1963) a'i bennod ar yr
GABE, RHYS THOMAS (1880 - 1967), chwaraewr rygbi
GALLIE, MENNA PATRICIA (1919 - 1990), awdur Ganwyd Menna Gallie ym mhentref glofaol Ystradgynlais, Powys, yr ieuengaf o dair merch i William Thomas Humphreys, saer coed o ogledd Cymru, a'i wraig Elizabeth (ganwyd Rhys Williams, 1885-1974). Er ei bod yn dathlu ei phen blwydd ar 17 Mawrth 1920, fe'i ganwyd mewn gwirionedd ar 18 Mawrth 1919. Fe'i magwyd ar aelwyd Gymraeg glos lle'r oedd gwleidyddiaeth Lafur yn ddylanwad cryf. Roedd tad ei mam
GAMAGE family Coety, Esgob Llandâf yn 1440, a chrwner Morgannwg yn 1446, a Gilbert synysgal Ogwr, 1441, a theulu'r Coety. Priododd MORGAN, mab John Gamage, Eleanor ferch Syr Rhosier Fychan, Tre'r Tŵr. Gydag ef daw'r Gameisiaid i mewn i'r traddodiad barddol Cymreig. Derbyniai renti'r Coety yn 1488. Canodd Rhisiart ap Rhys ei farwnad. Urddwyd ei fab THOMAS GAMAGE yn farchog yn 1513. Canodd Rhisiart ap Rhys ddwywaith iddo
GIBBINS, FREDERICK WILLIAM (1861 - 1937), Crynwr a meistr gwaith platiau haearn ('tinplate') Ganwyd yng Nghastell Nedd, 1 Ebrill 1861, mab hynaf Frederick Joseph Gibbins a Caroline ei wraig, Crynwyr blaenllaw. Cafodd ei addysg yn ysgol y Crynwyr, Scarborough. Priododd, 1898, Sarah Jennette Rhys, Sgubor Fawr, Penderyn, sir Frycheiniog, a bu iddynt ddau fab. Yr oedd F. W. Gibbins yn flaenllaw ym mywyd masnachol Deheudir Cymru, yn enwedig yn y diwydiant platiau haearn ('tinplate'). Aeth i'r
GIRALDUS CAMBRENSIS (1146? - 1223), archddiacon Brycheiniog a llenor Lladin Fe'i ganed rywbryd rhwng 1145 a 1147 ym Maenor-bŷr, Sir Benfro, yn fab ieuaf William de Barri ac Angharad ferch Gerald de Windsor a Nest, ferch Rhys ap Tewdwr. Addysgwyd ef gan ei ewythr, David Fitzgerald, esgob Tyddewi, yn abaty S. Pedr, Caerloyw, ac wedyn ym Mhrifysgol Paris, ac wedi dychwelyd oddi yno yn 1172 cafodd gomisiwn gan Richard archesgob Caergaint i orfodi talu'r degymau ar wlân a

Search results

109 - 120 of 486 for "Rhys"