Dictionary of Welsh Biography

GRIFFITHS, JOHN GWYNEDD (1911 - 2004), ysgolhaig, bardd a chenedlaetholwr Cymreig
GRUFFUDD ap CYNAN (c. 1055 - 1137), brenin Gwynedd Ei dad oedd Cynan ap Iago, a oedd yn alltud yn Iwerddon, a'i fam oedd Rhagnell (Ragnhildr), o deulu brenhinol Sgandinafiaid Dulyn. Er 1039, pan laddwyd Iago trwy frad ei wŷr ei hun, bu Gwynedd o dan reolaeth treiswyr nad oeddynt o linach frenhinol y wlad. Un o'r rheini oedd Bleddyn ap Cynfyn, a laddwyd yn 1075, ac a ddilynwyd ar yr orsedd gan ei gefnder, Trahaearn ap Caradog, brenin Arwystli. Yn
GRUFFUDD ap GWRGENAU, bardd Nid erys o'i waith ond (1) awdl farwnad i'r tywysog Gruffudd ab Cynan ap Owain Gwynedd, a fu farw (1200) yn fynach yn abaty Aberconwy, a (2) cadwyn o englynion yn datgan hiraeth y bardd ar ôl rhai o'i gymdeithion. Y mae'r awdl yn gwbl arbennig ymhlith y marwnadau i'r tywysogion am mai ail le a roddir i achau a gyrfa a haelioni'r gwrthrych. Nid syniadau'r canu arwrol sydd ynddi'n bennaf, ond
GRUFFUDD AP LLYWELYN (d. 1064), brenin Gwynedd 1039-1064 a phenarglwydd ar y Cymry oll Mab ydoedd i Lywelyn ap Seisyll ac Angharad merch Maredudd. Roedd Gruffudd yn un o dywysogion Brythonaidd mwyaf llwyddiannus yr Oesoedd Canol, a honna Llyfr Llandaf mai ef oedd 'brenin Cymru benbaladr'. Serch hynny, yn unol â'r syniad canoloesol am Olwyn Ffawd, daeth ei yrfa i ben mewn alltudiaeth a marwolaeth dreisgar. Hanai ei dad Llywelyn o Bowys yn wreiddiol. Cipiodd frenhiniaeth Gwynedd trwy
GRUFFUDD ap LLYWELYN (d. 1063), brenin Gwynedd a Phowys, ac ar ôl 1055 brenin Cymru oll Gruffudd ap Llywelyn yn frenin Gwynedd a Phowys. Yn union wedyn trawodd ergyd yn erbyn Saeson Mercia ym mrwydr Rhydygroes-ar-Hafren a gyrrodd hwynt yn waedlyd ar ffo. Dug y fuddugoliaeth hon ef i amlygrwydd, ac o hyn hyd ei farwolaeth parhaodd yn darian i'w wlad ac yn ddychryn i'w gelynion. Ar ôl taro gwŷr Mercia a sicrhau'r gororau troes ei sylw at y Deheubarth, lle yr oedd Hywel ab Edwin yn frenin. Ni
GRUFFUDD GRYG (fl. ail hanner y 14eg ganrif), bardd ,' a'i golerwisg o arian, a'i fod uwch ben eraill yng Ngwynedd. Yn ôl Breese (Kalendars of Gwynedd, 49) apwyntiwyd ef yn siryf Caernarfon yn 1351, a bu yn y swydd hyd 1359. Teg amseru'r cywydd yn y cyfnod hwn, neu'n fuan wedi. Os Gruffudd Gryg biau'r farwnad i Rys ap Tudur ' cun (h.y. pennaeth) Môn ' a urddaswyd gan Risiart frenin, ac a benodwyd yn ' Geidwad Ceirw Eryri,' rhaid credu iddo fyw hyd
GRUFFUDD LEIAF (fl. 15fed ganrif), bardd Brodor o sir Ddinbych, mab Gruffudd Fychan ap Gruffudd ap Dafydd Goch, o linach Owain Gwynedd (Peniarth MS 127 (17)). Ceir englyn o'i waith yn Cwrtmawr MS 242B (1) ac NLW MS 6499B (1). Priodolir cywydd i'r dylluan iddo mewn rhai llawysgrifau hefyd, e.e. Cardiff MS. 64 (552), ac Esgair MS. 1 (37); ond rhoir enw Dafydd ap Gwilym, ac aelodau eraill o deulu Gruffudd, sef Rhobert Leiaf a Syr Sion
GRUFFYDD ap MADOG (d. 1191) a Ial (Brwmffild a Ial); at hyn ychwanegodd yntau Nanheudwy yn ddiweddarach, ac, ar farw Owen Fychan yn 1187, diroedd Cynllaith a Mochnant isaf. Ar wahân i Benllyn ac Edeirnion yr oedd felly wedi aduno gogledd Powys, er mai ei fab hynaf, Madog, a roes ei enw i'r adran hon o'r wlad a alwyd bellach yn Powys Fadog. Priododd ei gyfnither, Angharad, merch Owain Gwynedd, a bu iddo ddau fab - Madog ac
GUTO'R GLYN (fl. ail hanner y 15fed ganrif), bardd grwydro'n hwylus i naw o bob deg o'r llysoedd lle cafodd groeso yn ystod ei oes hir. Yr oedd Corwen mewn cyrraedd, a chyfle i borthmona gyda defaid person Corwen i Loegr a'u colli yno, a chael dadl â Thudur Penllyn o'r herwydd. Y dref y disgynnai iddi'n naturiol oedd Croesoswallt, ac fe'i ceir yno. Er clera ym Môn, Gwent, a Gwynedd, ei fro oedd Powys; geilw Ystrad Marchell 'ein tŷ ni.' Hoff oedd o
GUTUN OWAIN, uchelwr , a thystia mynych gyfeiriadau achwyr diweddarach ato mai ef oedd eu sail ar achau Powys a Gwynedd a'r Gororau, megys ag yr oedd hefyd yn un o brif awdurdodau'r comisiwn a benodwyd i olrhain bonedd y brenin Harri VII. Dywed hen gofnod fod Gutun yn y byd yn ystod teyrnasiad Edward IV. Honnir hefyd iddo fynd gyda'i athro Dafydd ab Edmwnd i eisteddfod Caerfyrddin yn 1451. Os gwir hyn, rhaid mai llanc
GWALCHMAI ap MEILYR (fl. 1130-80), bardd o Fôn, un o'r cynharaf o'r Gogynfeirdd Canodd i Owain Gwynedd (bu. farw 1170) a'i frodyr, ac i Ddafydd a Rhodri ei feibion, a hefyd i Fadog ap Maredudd o Bowys (bu farw 1160). Ei weithiau eraill sydd ar gael yw ei Orhoffedd, ei ' Freuddwyd,' ei ganu i Efa ei wraig, ac, yn ôl Hendreg. MS. a ' Llyfr Coch Hergest,' y canu i Dduw a briodolir yn y Myvyrian Archaiology of Wales i'w fab Meilyr ap Gwalchmai. Yn un o'r awdlau i Owain Gwynedd
GWENRHIAN GWYNEDD - see BULKELEY-OWEN, FANNY MARY KATHERINE

Search results

61 - 72 of 233 for "Gwynedd"