Dictionary of Welsh Biography

HOWEL ap GRUFFYDD (d. c. 1381) Mab Gruffydd ap Howel (yn disgyn o Collwyn), Bronyfoel, yn nhrefgordd Ystumllyn a phlwyf Ynyscynhaiarn, Eifionydd, ac Angharad ferch Tegwared y Bais Wen. Yr oedd ei nain o ochr ei dad yn ŵyres i Ednyfed Fychan ac yn chwaer i Howel ap Gruffydd (Hywel y Pedolau). Mab iau ydoedd. Enillodd enw iddo'i hun yn rhyfeloedd Edward III yn Ffrainc. Ni ellir, fodd bynnag, gael tystiolaeth i'r traddodiad iddo
HOWEL ap GRUFFYDD (fl. yn ddiweddar yn y 13eg ganrif) , hyd 1790; arni yr oedd delw ohono, yn ei ddangos fel pe'n gweddïo ac yn dal yn dynn yn ei ddeuddwrn bedol ceffyl ac yntau fel pe'n unioni'r bedol honno. Bu farw cyn 1309; erbyn y flwyddyn honno yr oedd ei ŵyr, Syr Rhys ap Gruffydd, wedi llwyr ymsefydlu fel pennaeth y teulu. Trwy ei ŵyr yr oedd yn gyndad Rhysiaid Dinefwr, a thrwy ŵyr iau, Robert, yn gyndad Llwydiaid a Hollandiaid Cinmel. Cymysgir
HUGHES, ELLEN (1862 - 1927), bardd, traethodydd, darlithydd, pregethwr, dirwestwraig Griffith, a chwaer a brawd iau, Lydia Ann a Richard. Ond tywyllwyd ei phlentyndod gan farwolaeth ei thad pan oedd hi'n bedair oed, gan adael y fam yn ceisio cynnal y teulu trwy gadw siop groser. Dim ond ychydig o addysg a gafodd Ellen, rhai blynyddoedd yn ysgol y pentref. Yna, yn 1877, ac Ellen erbyn hynny'n bymtheg oed, bu farw ei mam hefyd. Daeth ei brawd hynaf adref o Goleg y Bala cyn iddo orffen ei
HUGHES, ROBERT ARTHUR (1910 - 1996), meddyg cenhadol yn Shillong, Meghalaya, Gogledd-ddwyrain India ac arweinydd dylanwadol yn Eglwys Bresbyteraidd Cymru ar foreau Sadwrn. Foreau Mawrth a Iau byddai yn yr ysbyty o 7.30 y bore hyd 10.30 yr hwyr yn fynych. Digwyddai'r llawdriniaethau ar ddydd Llun, Mercher a Gwener o 8.30 y bore tan 8.00 yr hwyr. Er bod ganddo gynorthwywyr llawfeddygol o bryd i'w gilydd, tra bu yn y maes cenhadol ni dderbyniodd gymorth person wedi'i hyfforddi'n feddygol gan Eglwys Bresbyteraidd Cymru, er iddo wneud sawl cais
HUGHES, WILLIAM JOHN (GARETH HUGHES; 1894 - 1965), actor Ganwyd William John Hughes ar 23 Awst 1894 yn Halfway, Dafen, Llanelli, Sir Gaerfyrddin, yr hynaf o ddau fab i John Elias Hughes, bocsiwr tunplad, ac Ann Hughes (ganwyd Morgan). Roedd ei dad yn areithiwr medrus a enillodd lawer o wobrau mewn eisteddfodau lleol. Enw ei frawd iau oedd Brinley Hughes. Symudodd y teulu wedyn i Stryd y Dywysoges, Llanelli. Cafodd William John ei addysg yn Ysgol
HUWS, ALUN 'SBARDUN' (1948 - 2014), cerddor a chyfansoddwr Ganwyd Alun Huws ym Mangor ar 26 Medi 1948 yn fab i Richard Wynne Hughes, (1921-1989) a Catherine Ann Hughes (ganwyd Davies, 1920-1972). Yr oedd cartref y teulu ym Mhenrhyndeudraeth. Athrawes oedd Catherine ei fam, a'i dad Richard yn gweithio yn ffatri ffrwydron Cookes Explosives Ltd., rhan o gwmni ICI. Ganwyd mab arall, John Wyn Hughes, yn frawd iau i Alun. Newidiodd Alun sillafiad ei gyfenw i'r
IDWAL FOEL (d. 942), brenin Gwynedd mab Anarawd ap Rhodri Fawr. Dechreuodd deyrnasu yng Ngwynedd yn 916 ac wedi peth gwrthsefyll cydnabu benarglwyddiaeth teyrnas Wessex. Collodd ei fywyd mewn cyrch aflwyddiannus yn erbyn y Saeson yn 942, alltudiwyd ei feibion, a daeth yr awdurdod i ddwylaw ei gefnder, Hywel Dda. Er i ddau o'i feibion, sef Iago ac Ieuaf, gael dychwelyd yng nghwrs amser, trwy fab iau, Meurig, y trosglwyddwyd ei waed
INSOLE, JAMES HARVEY (1821 - 1901), perchennog glofeydd 'brif gymwynaswyr' Ysbyty Caerdydd (adeiladwyd yn 1883, gan gynnwys Ward Insole). Bu farw ei wraig Mary Ann yn 1882, saith wythnos ar ôl cael llawdriniaeth traceotomi. Ymhen wyth mlynedd, yn Llundain ar 25 Medi 1890, priododd James â Marian Louisa Carey (ganwyd Eagle, 1844-1937), gwraig weddw o Iwerddon ddwy flynedd ar hugain yn iau nag ef a chwaer-yng-nghyfraith ei fab hynaf (a hefyd yn ferch i'w gyn
JAMES, JOHN (Ioan Meirion; 1815 - 1851), llenor Ganwyd yn y Ty-gwyn, Llan-ym-Mawddwy, yn fab iau i John James (a'i goroesodd) a'i wraig Sarah; yr oedd y tad yn ddiacon gydag Annibynwyr Dinas Mawddwy, a bu'r mab hynaf, Hugh James (1809 - 1875) yn weinidog Annibynnol yn y Brithdir ac yn Llansantffraid-ym-Mechain. Aeth John James yn gynnar i Lundain; ni wyddys beth oedd ei waith yno, ond priododd ferch gyfoethog; ar adeg ei farw yr oedd yn byw yn
JEFFREYS, JUSTINA (1787 - 1869), boneddiges Ganwyd Justina Jeffreys ar 10 Medi 1787 ac fe'i bedyddiwyd ym mhlwyf St Andrew's, Jamaica. Roedd ei mam, Susan Leslie (1766-1812), yn fenyw 'fylato' rydd, a'i thad, Charles McMurdo (1744-1826) o'r Alban, yn Gapten 3edd Gatrawd Troedfilwyr East Kent, 'the Buffs', ac Uwchgapten Brigâd yn Jamaica. Treuliodd ei blynyddoedd cynnar yn Jamaica gyda'i brawd iau Charles McMurdo Leslie (1790-1865). Roedd
JENKINS, DAVID (1912 - 2002), llyfrgellydd ac ysgolhaig glöwr. Derbyniodd David Jenkins ei addysg gynnar yng Nghwm Rhondda ond gan ei fod yn dioddef o anhwylderau ysgyfaint ymwelai'n gyson â'i fam-gu, Mary James, ei merch Elizabeth a'i mab iau Henry ym Mrogynin Fawr, Penrhyn-coch, Ceredigion, i warchod ei iechyd (dioddefodd bwl o niwmonia yn 1921). Yn gynnar yn haf 1924 daeth at ei deulu i ymgryfhau wedi salwch hir, ond bu farw ei ewythr Henry, 42 oed, yn
JENKINS, DAVID ARWYN (1911 - 2012), bargyfreithiwr a hanesydd Cyfraith Hywel Dda yn iau nag ef. Oherwydd ei hirhoedledd bu'n wrthrych tair cyfrol deyrnged, yr olaf wedi cyhoeddi ar ôl ei farwolaeth, Canmlwyddiant, Cyfraith a Chymreictod, gan gynnwys llawer o atgofion personol amdano a rhestr o'i gyhoeddiadau. Bu Dafydd Jenkins farw ar 5 Mai 2012 ym Mlaenpennal ac fe'i claddwyd yng Nghapel Penrhiw, Jopa. Braslun yn unig o fywyd hir, llawn ac amrywiol Dafydd Jenkins a roddir

Search results

73 - 84 of 214 for "Iau"