Dictionary of Welsh Biography

ANARAWD ap RHODRI (d. 916), tywysog Mab hynaf Rhodri Mawr. Pan laddwyd ei dad yn 878 gan wŷr Mercia daeth Anarawd yn bennaeth Môn a rhannau cyfagos Gwynedd. Efe, yn ddiau, oedd y gorchfygwr yn y frwydr ar lannau'r Conwy yn 881 - buddugoliaeth a gyfrifai'r Cymry yn arwydd o ddial Duw am Rodri. Ar y cyntaf ceisiodd Anarawd ei nerthu ei hun trwy ymuno â brenhiniaeth Ddanaidd York; ond ni fu'r ymuno o fawr fudd iddo a throes yn hytrach
ANGHARAD (d. 1162) Gwraig Gruffydd ap Cynan, a merch Owain ab Edwin, un o benaethiaid dwyrain Gwynedd. Priododd Gruffydd tua'r flwyddyn 1095, yn gynnar yn ei ymdrech am allu; goroesodd Angharad ei gŵr flynyddoedd lawer, gan farw yn 1162. Dyma eu plant: Cadwallon (bu farw 1132), Owain (Gwynedd), Cadwaladr, a phum merch, sef Gwenllian, Marared, Rainillt, Susanna, ac Annest. Priododd Gwenllian Gruffydd ap Rhys a daeth
ANWYL family Parc, Llanfrothen yn gynnar wedi 1761. Gwisgai'r Anwyliaid arfbais Owain Gwynedd - 'Vent, three eagles displayed in fess Or.'
BEDO HAFESP (fl. 1568), bardd o sir Drefaldwyn Urddwyd ef yn ddisgybl pencerddaidd yn ail eisteddfod Caerwys, 1568. Ymddengys oddi wrth y cywyddau dychan rhyngddo ef ac Ifan Tew iddo fod un adeg yn sersiant yn y Dre Newydd yng Nghedewen (Cardiff MS. 65, f. 112). Mae 14 cywydd o'i waith ar gael mewn llawysgrifau. Canodd i wŷr ei sir, a barnai Edmwnd Prys ei fod gyfartal ei ddawn a beirdd megis Owain Gwynedd, Sion Tudur, Ifan Tew, Rhys Cain
BELCHER, JOHN (fl. 1721-1763), cynghorwr Methodistaidd , lythyr i'r sasiwn yn cwyno yn erbyn hynny a bygwth cefnu. Penodwyd ef yn fuan wedyn i ymweld â Gwynedd. Troes ei gefn ar Harris yn yr ymraniad rhyngddo a Daniel Rowland, ac ymunodd a phlaid Rowland. Croeswyd ef mewn cariad, ac ymunodd yn ei ffrwst â'r fyddin yn 1758, a bu'n ymladd yn America. Bu sôn yng Nghymru iddo farw yn America c. 1761, ond gwyddys ei fod yn Nhrefeca yn Awst 1763. Yr oedd o
BELI ap RHUN ap MAELGWN GWYNEDD - see RHUN ap MAELGWN GWYNEDD
BERRY, ROBERT GRIFFITH (1869 - 1945), gweinidog Annibynnol, awdur a dramodydd yno ar 13 Rhagfyr y flwyddyn honno. Cafodd yno dawelwch natur, cymdogaeth dda'r trigolion, a hamdden i ddarllen a myfyrio, i'w ddisgyblu ei hun, a diwyllio'i ddawn. Priododd, 10 Awst 1903, Hannah Watkins, Gwaelod-y-garth, a ganwyd iddynt un ferch. Daeth R. G. Berry i sylw yn 1911 fel un o arloeswyr y ddrama Gymraeg. Yn rhestr ei ddramau hir y mae Asgre Lân (1916), Owen Gwynedd, Ar y Groesffordd
BEUNO (d. 642?), nawdd-sant a goffeir yn bur gyffredinol yng Ngogledd Cymru O dan ei nawdd ef y mae Aberffraw, Trefdraeth, Clynnog, Penmorfa, Carngiwch, Pistyll, a Botwnnog yng Ngwynedd, a Llanycil, Gwyddelwern, Aberriw, a Betws Cydewain ym Mhowys; Llanfeuno yn Ewias Lacy ydyw'r unig gynrychiolydd yn y De. Clynnog (Celynnog yn wreiddiol) oedd y pwysicaf o lawer o'r sefydliadau hyn. Yn llawysgrif hynaf 'Dull Gwynedd' o gyfraith Hywel Dda ceir fod y corff clerigwyr a
BLEDDYN FARDD (fl. 1268-1283), un o feirdd y tywysogion Cadwyd 13 o'i awdlau yn NLW MS 6680B: Llawysgrif Hendregadredd. Canai yn arbennig i feibion Gruffydd ap Llywelyn ab Iorwerth ac i uchelwyr Gwynedd, ond y mae ganddo un awdl i Rys Amharedudd ap Rhys o Ddeheubarth. Canu i wyr yw'r cwbl o'i waith ac eithrio'r farwysgafn. Yr awdl gyntaf o'i waith y gellir ei dyddio yw ei farwnad i Oronwy ab Ednyfed (bu farw 1268), a'r olaf yw ei awdl i dri mab
BOSSE-GRIFFITHS, KATE (1910 - 1998), Eifftolegydd ac awdures , mathemategydd a chlasurwr enwog, Syr D'Arcy Wentworth Thompson, ac yno i Amgueddfa Petrie yn Llundain ac Amgueddfa'r Ashmolean yn Rhydychen, ble y'i hapwyntiwyd yn Gymrawd Hŷn Coleg Somerville. Yno y daeth i adnabod ei gŵr, John Gwynedd Griffiths (1911-2004), clasurydd ac Eifftolegydd fel hithau. Wedi iddynt briodi ym 1939, symudasant i'r Pentre yng Nghwm Rhondda pan benodwyd Gwyn i swydd athro yn Ysgol Sir y
BREESE, EDWARD (1835 - 1881), hynafiaethydd ymestyn dros flynyddoedd lawer, a chyda chymorth ei lyfrgell breifat ardderchog, cyhoeddodd, yn 1873, Kalendars of Gwynedd, cyfrol yn cynnwys cofnod llawn o enwau prif swyddogion cyhoeddus siroedd Môn, Caernarfon, a Meirionnydd (uchel siryfion, aelodau seneddol, etc.), sydd yn parhau hyd heddiw'n waith cyfeirio y gellir dibynnu arno. Bu farw 10 Mawrth 1881, gan adael chwech o blant; daeth tri ohonynt yn
BULKELEY-OWEN, FANNY MARY KATHERINE (1845 - 1927), awdures derbyniodd yr enw barddol ' Gwenrhian Gwynedd.' Yn 1927 cyhoeddodd hanes plwyf Selatyn, gan gynnwys hanes Brogyntyn, cartref y teulu Ormsby-Gore. Rhoes hefyd i Gomisiwn Tir Gymru yn 1894 femorandwm manwl ar hanes Maelor Saesneg. Bu farw 25 Tachwedd 1927 yn Amwythig.

Search results

1 - 12 of 233 for "Gwynedd"