Dictionary of Welsh Biography

BERWYN, RICHARD JONES (1837 - 1917), arloeswr a llenor cyfenw ' Berwyn ' yno. Wedi colli Twmi Dimol (cyfaill ' Ceiriog ') ar y llong Denby yn 1867, priododd Berwyn â'i weddw, a magwyd nifer o blant talentog ar ei aelwyd. Ef oedd y cyntaf i ddal amryw swyddi yn y Wladfa : ysgrifennydd y cyngor, ysgrifennydd y llysoedd Cymraeg, postfeistr, cofrestrydd, ac athro ysgol. Ef oedd y postfeistr cyntaf dan Lywodraeth Ariannin yno hefyd, a phenodwyd ef yn
DAVIES, THOMAS RHYS (1790 - 1859), gweinidog y Bedyddwyr , fel y buwyd am rai blynyddoedd heb braidd gysgu dwy noswaith nesaf i'w gilydd yn yr un gwely, gan lafur gwastadol,…a bûm ym mhob afon, a llyn, a nant o Gonwy i Lansannan, ac o Lanrwst i'r Bontnewydd, o fôr Llandudno i fynydd Berwyn, yn cysegru eu holl ddyfroedd.' Yn 1814 priododd Ann Foulks o'r Beniarth yn Llandrillo-yn-Rhos, merch o deulu cefnog a chlyd ei hamgylchiadau, a gallodd yntau oherwydd y
ELLIS, ROBERT (Cynddelw; 1812 - 1875), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, pregethwr, bardd, hynafiaethydd, ac esboniwr y Berwyn,' efallai, yw ei waith barddonol mwyaf gorchestol, ac y mae swyn yn ei 'Awdl ar Ddistawrwydd.' Bu iddo fri cenedlaethol yn yr eisteddfod fel beirniad (barddoniaeth gan amlaf), arweinydd, ac areithydd. Yn Tafol y Beirdd, 1853, trinia'r pedwar-mesur-ar-hugain; golygodd ail argraffiad Gorchestion Beirdd Cymru o gasgliad Rhys Jones, ac argraffiad Isaac Foulkes o Barddoniaeth Dafydd ab Gwilym
EVANS, WILLIAM GARETH (1941 - 2000), hanesydd a darlithydd prifysgol mewn Addysg wedi dyfarnu iddo gadair bersonol. Priododd ar 15 Hydref 1966 Kathleen Thomas, a bu iddynt ddau o feibion. Eu cartref yn Aberystwyth oedd 'Berwyn', 37 Cefn Esgair, Llanbadarn Fawr. Yr ail fab, Rhys Evans, yw awdur y gyfrol uchel ei bri Gwynfor: Rhag Pob Brad a gyhoeddwyd gan Wasg y Lolfa yn 2005. Bu farw Gareth Evans yn ei gartref ar 28 Mawrth 2000 ar ôl brwydro'n hir a dewr yn erbyn y cancr ac
HUGHES, HUGH DERFEL (1816 - 1890) Bethesda. Ei gân orau yw'r ' Cyfamod Disigl,' a gyfansoddodd wrth groesi'r Berwyn â'i bladur ar ei ysgwydd, o'r cynhaeaf yn Sir Amwythig. Aeth y pennill olaf,' ' Y Gŵr a fu gynt o dan hoelion,' yn rhan o gyfoeth emynau'r genedl. Ei gywydd gorau yw ' Y Bore Olaf.' Yn ei gofiant i'w dad, dyry hefyd gefndir ei fywyd ei hun; gweler Y Traethodydd, 1946, 174-183; 1947, 177-83.
JONES, DAFYDD RHYS (1877 - 1946), ysgolfeistr a cherddor Portwgaleg a Chymraeg. Pan chwalwyd y wladfa fechan honno symudasant i Batagonia. Yr oedd y nain yn gymeriad nodedig yn hanes crefyddol y Wladfa ac yn un o sefydlwyr achos y MC yn Nhre-lew. Etifeddodd ei hwyr lawer o'i nodweddion anturus hi. Wedi bod yn ysgol Richard Jones Berwyn danfonwyd y llanc 15 oed drosodd i gael addysg yng Nghymru, yn ysgol fwrdd Aberteifi, ysgol Ardwyn, Aberystwyth, ac ysgol
JONES, FRANCIS WYNN (1898 - 1970), ystadegydd a llenor pall ar ei deyrngarwch i'w wlad a'i iaith nac ar ei gariad tuag atynt. Glynodd wrth 'y pethe' ac at ei grefydd, ac nid anghofiodd erioed mo'i ddyled i'w rieni a'i fagwraeth ym mro Edeirnion. Nid rhyfedd, felly, mai'r hoff bethau hyn a'i symbylodd i lenydda. Yn 1952, tra oedd yn byw yn Watford, cwplaodd gyfrol bortreadol o'i lencyndod ym mro ei febyd, cyfrol a gyhoeddwyd dan y teitl Godre'r Berwyn. Ar
JONES, THOMAS JOHN RHYS (1916 - 1997), athro, darlithydd ac awdur (1919-1984), Cymraes ddi-Gymraeg – ar y pryd – ac athrawes gwyddor ty o Abertawe. Ganwyd iddynt bedwar o feibion, Rhodri Prys Jones (1948-1991), Berwyn Prys Jones (g. 1951), Meirion Prys Jones (g. 1954) a Rhoslyn Prys (g. Prys Jones, 1957). Ym 1957 fe'i penodwyd yn drefnydd iaith yn Sir Forgannwg. Er mai yng Nghaerdydd yr oedd ei swyddfa, gorllewin Morgannwg oedd prif faes ei waith. Flwyddyn yn
KADWALADR, SION (fl. nechrau hanner olaf y 18fed ganrif), baledwr ac anterliwtiwr Jones o Langwm ac argraffwyd yng Nghaer tua 1765. Ei nodweddion fel anterliwtiwr yw bywiogrwydd ei olygfeydd a'i ysmaldod miniog. Nid yr un yw â'r John Cadwaladr y ceir dwy faled o'i waith yn Beirdd y Berwyn ('Cyfres y Fil').
LLWYD, HUW (Huw Llwyd o Gynfal; 1568? - 1630?), milwr a bardd . 1630. Merch Hendre Mur (neu Mur Castell), tua dwy filltir o Gynfal, oedd ei wraig. Canai Huw Llwyd yn y mesurau caeth a rhydd. Gwnaeth ddau gywydd i'r llwynog (eithr priodolir y rhain, weithiau, i Edmwnd Prys). Ei waith gorau, o bosibl, ydyw cywydd i ofyn cwpl o fytheiaid i Thomas Prys, Plas Iolyn; canodd hefyd gywydd i ateb englynion i ofyn dau o fytheiaid o waith Morus Berwyn dros Owen Ellis
MATTHEWS, ABRAHAM (1832 - 1899), gweinidog (A) ac un o arloeswyr y Wladfa ym Mhatagonia i dreulio blwyddyn arall ar lan Camwy, ac yn Ebrill 1867 dychwelodd tri o'r wyth i holi barn eu cyd- Gymry ar hyn. Yr oedd Edwyn Roberts ac R.J. Berwyn am aros; ond credai Matthews mai doeth fyddai symud. Cytunai mwyafrif y sefydlwyr ag ef, ac anfonwyd y tri yn ôl i'r brifddinas i geisio llong i'w cymryd oll oddi yno. Yn nhreflan Patagones digwyddodd iddynt gyfarfod â Lewis Jones, a berswadiodd
MORGAN, ELUNED (1870 - 1938), llenor a gwladychydd ym Mhatagonia Ganwyd ar fwrdd y llong Myfanwy ym Mae Biscay yn ferch i Lewis Jones a'i bedyddio â'r cyfenw 'Morgan.' Magwyd hi yn y 'Wladfa Gymreig' a'i haddysgu yn yr ysgol Gymraeg yno gan R. J. Berwyn a 'Glan Tywi.' Daeth i Gymru yn 1885, a thrachefn yn 1888 pan arhosodd yn ysgol y Dr. Williams yn Nolgellau am ddwy flynedd. Wedi dychwelyd i'r Wladfa cadwodd ysgol breswyl i enethod yn Nhrelew am ddwy flynedd

Search results

1 - 12 of 20 for "Berwyn"